Sinds mensenheugenis gaan mensen sociaal met elkaar om, lang voordat IC’s bestonden. De IC werd oorspronkelijk uitgevonden om de volksgezondheid te bevorderen, maar sinds de uitbraak van corona wordt de volksgezondheid juist beschadigd in een poging de druk op de IC’s te verlagen. Die ontwikkeling is zorgelijk, omdat door vergrijzing nieuwe virusuitbraken steeds dodelijker worden.
Lees volledig artikel: Bevorderen of bedreigen IC’s de gezondheid?
Gastblog van Eildert Slim: MSc in experimentele natuurkunde en werkt als manager bij een high-tech multinational, lid van ons Green Team.
Op 5 mei 1945 kwamen in Nijmegen duizenden mensen bij elkaar om de Bevrijding te vieren, te zien op de foto hierboven. Niet alleen in Nijmegen, maar door het gehele land. Ook kwamen mensen na de bezetting weer vrijelijk bij elkaar voor bruiloften, begrafenissen, of gewoon voor de gezelligheid in een overvol café.
Infectieziekten in de 1e helft van de 20e eeuw
Ondertussen deden de volgende ziektes de ronde in Nederland:
- Polio: Een virusziekte die tijdelijke of blijvende verlamming veroorzaakt. Als het hart of de ademhalingspieren verlamd raken, is dit dodelijk. Opgroeiende kinderen kunnen blijvende misvorming oplopen. De ziekte is bekend sinds de oudheid, maar gedurende de 1e helft van de 20ste eeuw kwamen polio uitbraken steeds vaker voor.
- Tuberculose: Een bacteriële infectieziekte, die wereldwijd nog steeds tot de 10 meest voorkomende doodsoorzaken behoort. In 1945 stierven in Nederland bijna 6.000 mensen aan tuberculose.
- Difterie: Een bacteriële luchtweginfectie met een sterftecijfer van 5-10%. Kinderen jonger dan 5 en volwassenen ouder dan 40 lopen een groter risico te overlijden. Tijdens WOII heerste in Nederland een difterie epidemie, alleen al in Utrecht werden 6367 patiënten geregistreerd en 391 overlijdens. (Utrecht telde 1,8% van de Nederlandse bevolking, geëxtrapoleerd maakt dat 22.000 sterfgevallen.)
Bij deze cijfers is het belangrijk te realiseren, dat de toenmalige Nederlandse bevolking bijna de helft kleiner (9 versus 17 miljoen) en veel jonger was dan nu. Jongeren hebben een sterker immuunsysteem dan ouderen.
Ondanks het continue risico op besmetting hield niemand anderhalve meter afstand, laat staan dat iemand een mondkapje droeg. Het onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële contacten bestond niet, mensen gingen sociaal om met hun familie, vrienden en kennissen.
Oorsprong van de IC
De ‘Intensive care’ is bedoeld voor patiënten wiens vitale lichaamsfuncties, zoals de hart en longfuncties, worden bedreigd. Op de intensive care kunnen deze functies nauwkeurig gemonitord en indien nodig kunstmatig overgenomen worden.
’s Werelds eerste intensive care afdeling werd in 1953 geopend in Kopenhagen, vanwege de toenmalige polio epidemie moesten veel patiënten kunstmatig beademd worden. Details over de toenmalige behandelingsmethoden vindt u hier.
Het normale leven gaat door
Gedurende de 20e eeuw ging de Nederlandse gezondheidszorg met sprongen vooruit, mede dankzij de IC’s. Levensbedreigende infectieziekten werden uitgeroeid of behandelbaar gemaakt. De zorg bevorderde de gezondheid, volgens de definitie van de WHO:
Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken.
Goed voorbeeld was de reactie op de Aziatische griep epidemie van 1957. Toen de zorg overspoeld dreigde te raken, werden militaire voertuigen ingezet als noodambulances en bemande het leger noodziekenhuizen, maar het lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn van de bevolking als geheel bleef voorop staan – het normale leven ging door.
Vergrijzing en het griepseizoen
Sinds het begin van de 21e eeuw is de bevolking geleidelijk steeds verder vergrijsd. Omdat ouderen kwetsbaarder zijn voor luchtweginfecties, is deze trend ook zichtbaar in de oversterfte per griepseizoen van de afgelopen 10 jaar:
De cijfers zijn afkomstig van het RIVM en CBS. Hoewel de jaarlijkse luchtweginfecties het ene jaar dodelijker zijn dan het andere, was de trend al voor de eerste corona uitbraak stijgende. Dit is duidelijk zichtbaar in het 3-jaarlijks gemiddelde:
Met de voortzettende vergrijzing is te verwachten, dat deze trend van toenemende oversterfte de komende jaren verder doorzet. En dit gaat gepaard met toenemende vraag naar beperkte verpleeg en IC capaciteit.
Meer IC capaciteit?
De grote vraag is, hoe wij als samenleving reageren wanneer de IC’s in het griepseizoen geen ruimte hebben om patiënten op te nemen die buiten het griepseizoen wel opgenomen zouden worden.
IC capaciteit uitbreiden verbetert de zorgkwaliteit, maar lost dit probleem niet op. Deze toegevoegde capaciteit zal immers ook buiten het griepseizoen gebruikt worden, waardoor het probleem alleen verschuift: Meer capaciteit leidt tot soepeler opnamecriteria, zodra de vraag naar capaciteit sterk stijgt, worden deze soepeler criteria opnieuw onhoudbaar.
Een voorbeeld dat meer capaciteit leidt tot soepeler opnamecriteria en dus hogere bezetting: België heeft meer verpleegbedden per capita dan Nederland. In Nederland gaan vrouwen na hun bevalling in de regel dezelfde dag alweer naar huis, in België blijven ze ter observatie drie dagen in het ziekenhuis. Per bevalling is de bezetting in België dus driemaal hoger dan in Nederland, voor dezelfde procedure.
In Nederland heeft het RIVM herhaaldelijk een nieuwe golf opnames voorspeld, waarmee ziekenhuizen op tijd hun capaciteitsplanning naar boven konden bijstellen. Ondertussen daalde het sterftepercentage van ziekenhuis patiënten:
Het sterftepercentage van IC patiënten daalt ook:
Terwijl de gemiddelde leeftijd van corona patiënten op de IC sinds februari niet is gedaald, ondanks dat steeds meer ouderen inmiddels gevaccineerd zijn. Met dank aan Egbert Hiddink, die deze data van de NICE site heeft verzameld:
| Datum | 22 Nov 2020 | 2 Dec 2020 | 20 Feb 2021 | 7 Mar 2021 | 8 Apr 2021 | 25 Apr 2021 |
| Gemiddelde leeftijd IC | 65 | 65 | 62 | 63 | 63 | 63 |
Bevorderen of bedreigen de IC’s onze gezondheid?
Er zijn dus twee mogelijkheden wat te doen als de vraag naar IC capaciteit stijgt:
- Afschalen kwaliteit, om de capaciteit te verhogen. Bijvoorbeeld door opzetten noodziekenhuizen en inzetten minder gekwalificeerd personeel, maar indien nodig ook triage. Deze aanpak werd gebruikt gedurende de gehele 20e eeuw, onder andere tegen de Aziatische griep.
- Afschalen gezondheid, door het lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn te beperken, in een al dan niet effectieve poging de vraag naar IC capaciteit te verlagen. Deze aanpak is gekozen tegen corona.
Beide opties zijn ‘slecht’, er is geen keuze met goede uitkomst.
Maar de keuze voor 2) betekent nu al meer dan een jaar gezondheidsschade voor 17 miljoen mensen. Terwijl in al die tijd slechts 8363 coronapatiënten levend de IC hebben verlaten. Onduidelijk is hoeveel van hen corona zouden hebben overleefd zonder IC opname. Sommige behandelingsmethoden zijn alleen mogelijk op de IC, maar andere methoden kunnen ook toegepast worden bij een regulier verpleegbed – verschil is dan, dat de patiënt in een regulier bed minder goed gemonitord wordt.
Hoe verhoudt 17 miljoen levensjaren gezondheidsschade zich tot enkele duizenden levens gered? Ofwel, hoeveel lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn is 1 leven waard?
Het antwoord op die vragen is een waardeoordeel, dat wordt overgelaten aan de lezer. En dat antwoord bepaalt, of de IC’s onze gezondheid bevorderen of bedreigen.
Cijfers in perspectief
Maurice en het Green Team, waar ik ook onderdeel van ben, besteden veel tijd en energie aan de analyse van corona data. Vaak is die van slechte kwaliteit en wordt deze in de media op een manier gepresenteerd, die een verkeerd beeld geeft, vandaar onze activiteiten.
Maar wat is eigenlijk het belang van al die data? De mensen op bovenstaande foto, uw en mijn voorouders, hadden überhaupt geen toegang tot IC’s. Middenin twee epidemieën, van difterie en tuberculose, vierden zij de Bevrijding, terwijl polio steeds meer slachtoffers maakte. Bruiloften en verjaardagen werden gevierd, op begrafenissen werd gerouwd en tussendoor ging men sociaal om met familie, vrienden en kennissen.
Medische vooruitgang, waaronder de introductie van IC’s, heeft de volksgezondheid sterk bevorderd. Maar deze faciliteiten zijn slechts een middel, het doel is lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn te bevorderen. De tunnelvisie op coronacijfers brengt dat doel in gevaar. En de eerlijkheid gebied te zeggen, dat onze cijfer analyses ook bijdragen aan die tunnelvisie.
Ten einde
Ondertussen loopt de coronacrisis af. Miljoenen Nederlanders hebben inmiddels corona gehad en natuurlijke immuniteit opgebouwd. Miljoenen zijn al of zullen de komende maanden gevaccineerd worden. En aankomend lenteweer beëindigt het griepseizoen.
Maar na de geboortegolf van 1945-47 (en algehele vergrijzing) volgt onvermijdelijk een corresponderende sterftegolf. De eerste babyboomers worden pas in 2025 80, ongeveer de gemiddelde levensverwachting in Nederland. En aangezien ‘ouderdom’ geen officiële doodsoorzaak is, zullen veel van hen sterven aan een luchtweginfectie – influenza, corona, of een nieuw virus – tijdens een van de jaarlijkse griepseizoenen. Met bijkomende druk op de IC’s.
Die volgende grote golf komt eraan. Hoe gaan we daarmee om?
Nogmaals de WHO definitie, zoals opgesteld toen WOII nog vers in het geheugen lag:
Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken.
U heeft zojuist gelezen: Bevorderen of bedreigen IC’s de gezondheid?
Volg Maurice de Hond op Twitter en YouTube.
Steun het werk van deze site, en geef af en toe een (kleine) donatie. Klik hier.
