Meer prikken versus de natuurlijke immuniteit

Leestijd: 9 minuten

Juist omdat Israël zo snel was begonnen met vaccineren en veel data beschikbaar is/komt, zien we nu uitermate interessante ontwikkelingen rondom de stijging van positief getesten en ziekenhuis opnames (mede) onder invloed van de verspreiding van de Delta variant. In dit artikel wordt eerst de basisinformatie gegeven over de ontwikkelingen in Israël en de verschillen tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden. Maar het tweede deel van dit artikel – en de beslissing in Israël om een derde keer te gaan vaccineren – daar gaat het nu om.

Een doorgemaakte infectie biedt de beste en langdurige bescherming. Dat zou ons allen moeten laten nadenken wat dat voor de toekomst zou horen te betekenen. 

Inleiding

Vanaf het begin heb ik de ontwikkelingen rondom het effect van het vaccineren in Israël op de voet gevolgd. Niet alleen was men er daar heel snel bij met het vaccineren van de bevolking met Pfizer, maar ook zijn de randvoorwaarden daar gunstig om de ontwikkelingen cijfermatig te volgen. In de artikelen die ik daarover tussen januari en april heb geschreven, heb ik duidelijk vastgesteld dat het vaccinatieprogramma ervoor zorgde dat de kans om ernstig ziek te worden door Covid-19 aanzienlijk lager werd. Dit was mijn slotartikel van begin april, waarin u één en ander kunt terugvinden. 

Van de Israëliërs boven de 50 jaar is inmiddels 88% gevaccineerd. Tussen de 20 en 50 jaar ongeveer 80% en tussen de 16 en 59 jaar 75%. Van de bevolking boven de 20 jaar is inmiddels bijna 90% gevaccineerd of is een keer geïnfecteerd geraakt.

Geleidelijk bouwde Israël de maatregelen af en op 1 juni verviel vrijwel alles. Maar sinds eind juni begonnen de cijfers te stijgen. Van een niveau van enkele tientallen per dag zitten ze nu inmiddels boven de 2000 positieve testen. (Van de bijna 100.000 uitgevoerde testen in een land dat ongeveer de helft van het aantal inwoners heeft als Nederland).  Dit zorgde voor een nieuwe paniek, het invoeren van maatregelen en een verdere druk op de resterende bevolking om zich te laten vaccineren.

Belangwekkende analyses

Juist omdat men in Israël veel data verzamelt en men al eind 2020 is begonnen met grootschalig vaccineren, kunnen er veel belangwekkende analyses gemaakt worden over de ontwikkelingen en het effect van het vaccineren. Een paar dagen geleden is er een uitgebreid data-overzicht verschenen van de Israëlische gezondheidsautoriteiten. Hier is dat overzicht.  Nu is dat in Ivrith (je moet ook de tabellen van rechts naar links lezen), dus dat is niet zo eenvoudig. Met de hulp van iemand die de taal wel machtig is, heb ik de cijfers kunnen bekijken. Plus ook relevante informatie in de Israëlische media en op twitter. Daaruit blijkt ook dat de data niet zo eenduidig zijn en soms multi-interpretabel. Plus dat data, die meer inzicht geeft in de context, niet beschikbaar is/komt.

Vaak merk je dat bij het interpreteren van de data men datgene ziet wat men wil zien. Dat is al steeds het geval sinds maart 2020. Maar rondom het effect van vaccineren lijkt het in nog sterkere mate te geschieden.

Maar als ik naar de cijfers kijkt en alle informatie tot me neem, die ik rondom de interpretatie van die cijfers inmiddels heb gelezen, kom ik tot uitermate relevante bevindingen. Eerst even de basisinformatie, en daarna de cruciale, additionele informatie.

1. De Basisinformatie

Op basis van de cijfers in het Israëlische rapport heb ik deze grafiek gemaakt van het percentage gevaccineerden, het percentage dat eerder geïnfecteerd is geweest en het percentage ongevaccineerd. Bij het aanmaken van deze grafiek zijn er een aantal aannames gedaan t.a.v. het percentage dat eerder geïnfecteerd is geweest en ook is gevaccineerd. Mede omdat een deel van de geïnfecteerden niet hebben geweten dat ze besmet zijn geweest. De categorie “hersteld” zjn de niet gevaccineerden, die de infectie hebben doorgemaakt. Dus de laatste staaf 86% geïnfecteerd is geweest en/of gevaccineerd. Uit de voorlaatste staaf blijkt dat dit voor de groep boven de 50 jaar 91% is.

Juist omdat Israël eerder dan welk ander land met massale vaccinatie is begonnen en dus nu 80% gevaccineerden kent boven de 12 jaar en nog eens 6% die beschermd is via een doorgemaakte infectie, is het van groot belang de ontwikkelingen daar goed te analyseren.

Sinds begin juli is er een stijging van het aantal positieve testen van 500 naar ruim 2000. (Ruim 2% van de uitgevoerde testen). Daar is nu een soort paniek uitgebroken. Omdat men bang is dat de ontwikkelingen daar net zo zullen gaan als in India of in het Verenigd Koninkrijk. Ik vraag me sterk af of dat echt zo gaat gebeuren. De laatste dagen zie je geen stevige groei meer van de positief getesten.

De ziekenhuisopnames zijn aan het stijgen, maar zeker niet met de snelheid van de positieve testen. Dit zijn de cijfers van de ziekenhuisopnames en die van de ernstig zieken naar gevaccineerden en ongevaccineerden. Eerst de groep boven de 50 jaar en dan de groep onder de 50 jaar.

(Belangrijk is te beseffen dat de groei van de positieve testen niet evenredig over het land zijn gegaan en die kunnen de verdeling van deze grafieken voor begin juli over gevaccineerd en niet gevaccineerd hebben beïnvloed. Nu de cijfers hoger zijn en meer verdeeld over het land is dat effect beter kwantificeerbaar).

Rond de 30% van de ziekenhuisopnames/ernstig zieken waren gevaccineerd en rond de 70% niet. Als we ervan uitgaan dat degenen die in het ziekenhuis liggen gemiddeld ouder zijn dan de gemiddelde leeftijd van de bevolking dan kun je stellen dat gevaccineerden een kleinere kans hebben om in het ziekenhuis opgenomen te worden dan de niet-gevaccineerden. Als je uitgaat van 85% gevaccineerd en 15% niet gevaccineerd, en je ziet deze grafieken dan lijkt de kans om ernstig ziek te worden rond de 10 keer zo klein te zijn na vaccinatie.

Maar het beeld bij de positieve getesten verschilt hier sterk van. Deze grafiek van het rapport uit Israël laat die relatie zien tussen de positieve testen en het al dan niet gevaccineerd zijn. Daaruit is te halen dat van de positief getesten ruim 50% gevaccineerd is en 43% niet.

Verhoudingscijfer

Nu weet je niet precies de leeftijdsverdeling van de positief getesten, maar gezien de hoge vaccinatiegraad ook onder de groep jonger dan 30 jaar, ga ik ervan uit dat 80% is gevaccineerd en 20% niet. In dat geval kun je berekenen dat het verhoudingscijfer dat bij de ziekenhuisopnames rond de 10 ligt bij het besmet worden rond de 3 ligt. Dus ongevaccineerden hebben dan een 3 keer zo hogere kans op een positieve test dan de gevaccineerden.

Op zichzelf is dat een patroon dat niet veel verschilt van wat er elders is vastgesteld (met wat andere cijfers). Maar dat is ook niet de belangrijkste reden dat ik dit artikel schrijf. Maar wel om het volgende deel (en dat is ook de reden dat ze in Israël blijkbaar een derde booster vaccinatie hebben ingevoerd voor ouderen).

2. De dalende bescherming van de vaccinatie in de tijd

Bij het Pfizer vaccin werd in november 2020 vastgesteld, dat de bescherming van het vaccineren ergens tussen de 90% en 95% ligt tegen besmet worden en het ernstig ziek worden door Covid-19. Maar bij de Delta-variant is al vastgesteld dat die bescherming -wat- lager is. En ook werd aangenomen dat in de tijd gezien de bescherming wat afneemt. Maar hoe snel en met hoeveel was onbekend. De relevantie van de recente cijfers uit Israël is dat er nu een indicatie is van de mate waarin de bescherming van het vaccin lager wordt. Zie de onderstaande twee grafieken.

“Breakthrough rate” betekent het aantal gevaccineerden, dat toch positief test. Bij “gevaccineerd” wordt ervan uitgegaan dat de betrokkenen in die vermelde maand de tweede Pfizer-vacciantie hebben gekregen. De bovenste grafiek is van de leeftijdsklasse tussen 16 en 59 jaar en de onderste grafiek is van 60 jaar en ouder.

Het belangrijkste wat deze grafieken laten zien is, dat naarmate er langer geleden is gevaccineerd het aantal positief getesten toeneemt. Dus van de groep boven de 60 jaar, die in januari is gevaccineerd zijn er 57 per 100.000 positief getest in de week van 11 juli, maar van degenen die in maart waren gevaccineerd is dat 39. Bij de gevaccineerden tussen 16 en 59 jaar is die verhouding ongeveer hetzelfde.

Deze cijfers zijn op een andere manier terug te vinden in deze tabel.

Bescherming neemt fors af

Deze tabel laat zien dat de bescherming tegen infectie in de tijd gezien fors afneemt. (Dat zijn de twee series staafjes aan de linkerkant). Maar de bescherming tegen ziekenhuisopnames of ernstige ziekte in de tijd maar weinig afneemt. Daarbij dient in aanmerking genomen te worden dat in januari de gemiddelde leeftijd van de gevaccineerden wat hoger was dan in de maand erna. Dat kan een invloed hebben op deze cijfers, waardoor de afname in de tijd wat langzamer gaat.

Na publicatie van dit artikel verscheen deze grote cijfermatige studie uit Israël over deze ontwikkelingen. Degenen die in januari voor de tweede keer waren gevaccineerd hadden een ruim 2 keer zo grote kans om geïnfecteerd te worden dan degenen die in april voor de tweede keer waren gevaccineerd. Gecombineerd met de bovenstaande grafiek kan gesteld worden dat degenen die in april voor de tweede keer waren gevaccineerd een effectiviteit van het vaccin hadden van rond de 80%, En die in januari waren gevaccineerd een effectiviteit nog van 30% tegen een nieuwe infectie. De studie had geen cijfermatige informatie over het verloop van de bescherming door de vaccinatie tegen ziekenhuisopnames.

Daling van bescherming

Dit is de situatie na 6 maanden en met de nieuwe Deltavariant. En we weten niet hoe de ontwikkelingen verlopen in de komende 12 maanden. Maar de inschatting is dat in de tijd er een verdere daling zal zijn van de mate van bescherming van het vaccin. Dat kan versneld worden als er een nieuwe variant komt.

En dat is dus de reden dat men in Israël nu de oudere groepen een derde injectie aanbiedt. (Dat zijn de mensen die voor maart volledig waren gevaccineerd).

Ik ga nu niet in op allerlei zaken die je zou kunnen opmerken over morele en ethische aspecten van een derde vaccinatie. Terwijl er velen in de wereld, die het zouden willen, nog nul hebben gehad. En ik ga op deze plaats ook niet in op de discussies over de veiligheid van het vaccin op korte en lange termijn. De toekomst zal daar meer duidelijkheid over uitwijzen. Maar ik wil op heel iets anders wijzen, dat ook uit dit onderzoek komt en ook vanuit de onderzoeken in de rest van de wereld. Dat doe ik in het volgende hoofdstuk:

3. De grote bescherming van het geïnfecteerd geweest zijn

Deze grafiek uit Israël laat namelijk ook iets anders zien.

Namelijk dat mensen, die geïnfecteerd zijn geweest (hier de categorie “recovered”), beter beschermd zijn tegen weer besmet worden dan degenen die gevaccineerd zijn. Hoewel de cijfers relatief klein zijn, is de schatting dat je na geïnfecteerd te zijn geweest nog maar een kans van 1 à 2% is dat je dan weer positief test. De kans van opname in het ziekenhuis is dan ook kleiner dan als je alleen maar gevaccineerd bent. Er zijn meerdere onderzoeken in de wereld, die tot deze conclusies komen. Dit artikel geeft daar relevante informatie over.  En dit artikel uit Nature ook. En dit artikel. Hier een cijfermatige studie uit India.  En last but not least: een Amerikaanse studie waaruit blijkt dat het vaccineren van degenen die al een infectie hebben doorgemaakt geen meerwaarde geeft.

Conclusies trekken

Maar als we al deze informatie op een rijtje zetten en conclusies gaan trekken dan kunnen we het volgende vaststellen:

• Het doormaken van een infectie van Covid-19 geeft een betere bescherming tegen weer geïnfecteerd worden of ernstig ziek worden dan vaccinatie.
• Ook als het een asymptomatische infectie was (dus je er niets of amper wat van merkte) ben je toch beschermd.
• Het effect van een vaccinatie wordt minder in de tijd en lijkt ook (wat) minder te zijn bij nieuwe varianten. Dat is na het doormaken van een infectie veel minder het geval.
• Het geven van een vaccinatie aan iemand die al een infectie heeft doorgemaakt geeft geen/weinig extra bescherming.

Het is van groot belang om nu ook de omvang van de ernst van Covid-19 onder ogen te zien. Deze recente cijfers uit Spanje laten zien dat de IFR inmiddels gedaald is naar het niveau van 0.1%. Dus 1 van de 1000 mensen die geinfecteerd raakt, overlijdt eraan. Dat zijn cijfers die nog maar een derde zijn van de cijfers aan het begin van de Covid-19 crisis. En dat zijn voor het overgrote deel personen boven de 60 jaar (85%). 

De onderstaande grafiek van de oversterfte van EuroMomo laat zien dat in maart/april 2020 de oversterfte duidelijk hoger was dan tijdens het griepseizoen 2017-2018. Maar als we weten dat de IFR van Covid-19 inmiddels een derde is van de beginfase dan zitten we nu op het niveau onder die van het hoogtepunt van de griepepidemie in 2017-2018.

Niet geïnfecteerd = niet beschermd?

Besef echter dat in Europa de afspraak is dat het geïnfecteerd zijn geweest niet geldt als bewijs dat je immuun bent voor Covid-19. Slechts als je gevaccineerd bent, geldt dat. (Je kunt wel volstaan met één prik). Op basis van de ontwikkelingen in Nederland kunnen we wel schatten dat minimaal 35% (en wellicht zelfs 50%) van de Nederlanders geïnfecteerd is geweest. Een prima bescherming, maar zo wordt die officieel niet beschouwd.

En zo lijken we ons in een situatie gebracht te hebben dat, ook naar de toekomst toe, gesteld wordt dat we ons moeten blijven beschermen door het vaccineren en het hervaccineren. Met een derde prik of wie weet vierde en vijfde prik?

Beter beleid

Of zouden we, terwijl we de ouderen en kwetsbaren zo nodig wel via vaccins blijven beschermen, niet veel beter een beleid kunnen voeren, waarbij:

• Iedereen die al geïnfecteerd is geweest, minimaal gelijk gesteld wordt met een gevaccineerde, en geen nieuwe prik nodig heeft (behalve als die persoon het graag wil).
• Jongeren juist de kans krijgen om zich niet via vaccinaties te beschermen (en het dus wellicht ieder jaar moeten gaan doen), maar via het geïnfecteerd worden. (En dat dan de hele kleine aantallen, die erg ziek worden de goede zorg krijgen).

Het doen alsof het vaccineren de enige juiste weg is, lijkt niet alleen een aanpak, die ons – ook op langere termijn – afhankelijk houdt van nieuwe “boosters”.  Maar doet de kans ook sterk verminderen dat we op een natuurlijke wijze de immuniteit opbouwen.

Juist de ontwikkelingen in Israël zou ons moeten nopen het hele beleid t.a.v. vaccinatie en zorg op de korte en lange termijn te heroverwegen. In plaats van maar te blijven roepen dat vaccinatie van de hele bevolking (dus ook de jongeren) de enige/beste uitweg is.

Via af en toe een kleine donatie ondersteunt u het werk van deze site. Klik dan hier.