Mijn tegenstrijdige gevoelens bij het OVV-rapport

Leestijd: 6 minuten

Mijn tegenstrijdige gevoelens bij het OVV-rapport

De media besteedden gisteren veel aandacht aan de kritiek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over het Coronabeleid tot September 2020. Toevallig (of waarschijnlijk niet zo toevallig) een dag nadat de Minister van VWS onze variant van Freedom Day op 25 februari had aangekondigd.

Mijn gevoelens zijn zeer tegenstrijdig.

• Verheugd.  Dat veel van wat ik ook al had opgemerkt rondom het slecht opereren van Van Dissel/RIVM/OMT/VWS en de regering, dat ik op deze website vanaf maart 2020 had beschreven, nu ook uitvoerig in de media terecht kwam. En die media hadden tot nu toe weinig aandacht geschonken daaraan.
• Verdrietig en Boos. Dat er onnodig veel slachtoffers gevallen zijn door het negeren van de echte gevaren en door genomen maatregelen met sterk negatieve nevenwerkingen.
• Verontrust. Dat belangrijke instituties toen hun mond hielden, waardoor bijna twee jaar lang het geconstateerde patroon van slecht management van een crisis kon worden voortgezet. En ik heb het hier over de media, die afzagen van hun controlerende rol en wetenschappers, die achter de schermen wel kritiek hadden, maar in het openbaar of niets zeiden of de gekozen lijn bevestigden. En ik heb het gevoel dat die instituties geen diepgaand proces van introspectie ingaan, mede omdat ze amper bereid zijn om hun zwijgzaamheid toe te geven.

Op ieder van deze drie emoties ga ik dieper in:

Verheugd

Als je, zelfs na bijna twee jaar, amper aan de oppervlakte ziet komen wat er allemaal fout is gegaan en fout gaat rondom deze crisisbestrijding, dan denk je dat het ook niet meer zal gaan gebeuren. Hoewel er nog wel allerlei punten op te merken zijn t.a.v. het rapport en de conclusies, zorgt dit bij veel mensen, die amper iets wisten over wat er al allemaal nu naar boven komt, voor een fors andere beeldvorming.  Vijf belangrijke conclusies van het rapport zijn:

1. Onderschatting van de ernst en slechte voorbereiding.
2. Een versnipperd zorgstelsel dat niet centraal aangestuurd kon worden en niet flexibel genoeg was.
3. De ramp die zich in de verpleeghuizen voltrok werd niet bijtijds opgemerkt.
4. Cijfers werden het enige houvast met tunnelvisie als gevolg.
5. Het OMT kreeg als het ware de leiding over het kabinet (en het land). Van Dissel had diverse rollen, en VWS had invloed op de adviezen. Alle andere deskundigen/specialismen werden genegeerd.

In de uitzending van Nieuwsuur van gisteravond gaf Dijsselbloem een toelichting op het rapport. Ook over de vreemde reactie van Hugo de Jonge op het conceptrapport. Een reactie die eigenlijk exemplarisch is voor juist de conclusies van het rapport…

Voor een deel vergoelijkt het rapport de aanpak in die eerste maanden, omdat er nog zoveel onbekend was. Maar – en dat weten wij natuurlijk nu ook al – zonder dat de delen 2 en 3 uitgekomen zijn over hetgeen na september 2020 is gebeurd, is er in die periode daarna niets fundamenteels veranderd. En men heeft vele steken laten vallen, door dezelfde factoren die in dit eerste rapport staan.

Verdrietig en Boos

Ik was -eigenlijk ongewild- al vanaf het begin van de crisis in een situatie beland, waarin ik besefte dat het RIVM, in navolging van de WHO, op cruciale punten rondom de verspreiding van het virus het mis had. De verspreiding zou verlopen via grote druppels, die men over kon brengen op korte afstand van elkaar en via voorwerpen. Terwijl ik op basis van data-analyse, en het werk van natuurkundigen plus medici uit Japan en Korea, begreep dat de verspreiding vrijwel volledig door de lucht gaat en niet via voorwerpen.

Daardoor waren de basismaatregelen voor een deel onnodig en voor een deel onvoldoende. Een giftige mix, die met name zorgde voor veel verdriet in zorginstellingen. Op 19 april 2020 zat ik bij OP1 waar ik sprak over aerosolen en superspread events en zei o.a. dit over de ramp die zich aan het voltrekken was in zorginstellingen.

Fouten bij aanpak

Vanaf 22 maart 2020 begon ik op deze site uitgebreid over Covid-19 te schrijven. Niet alleen over mijn bevindingen, maar ook over welke fouten er werden gemaakt bij de aanpak. (Hier treft u de inhoudsopgave van deze site aan, beginnend op 22 maart 2020).

Als toen meer naar mij (en anderen, die vergelijkbare punten aan de orde stelden en nu in het OVV rapport als het ware in het gelijk worden gesteld) zou zijn geluisterd, dan zou die schade beduidend minder zijn geweest.

Noch in de politiek, noch in de media was er enige steun voor een ander geluid dan wat Van Dissel, de OMT-leden en Ab Osterhaus naar voren brachten. En na dit optreden in OP1 werd ik afgeserveerd door tv-critici en columnisten met als kern “hoe ik het in mijn hoofd haalde als BN-er/simpele opiniepeiler te denken dat ik verstand had van de verspreiding van een virus”.  Het wordt steeds lachwekkender als je het stuk van Angela de Jong nog eens terugleest van toen.

Door lang kritiekloos wel naar die deskundigen te luisteren zijn er o.a. onnodig veel mensen -vaak op heel trieste wijze- overleden in zorginstellingen en hebben velen (zoals jongeren) schade opgelopen o.a. door onnodige achterstanden in hun opleiding, en de vele beperkingen in samenzijn buiten en binnen, zonder dat dit een effect had op het verloop van de infecties.

Dat gevoel van verdriet en boosheid door die onnodige slachtoffers en schade overheerst toch het blijde gevoel dat ik als eerste omschreef.

Verontrust

Maar hoe kan het toch dat wat het OVV-rapport omschrijft als iets dat 1,5 tot 2 jaar geleden allemaal is misgegaan toen niet ruimschoots aan de kaak is gesteld? En daarna nog tot en met kort geleden op vrijwel dezelfde manier kon doorgaan?

Dat was omdat twee belangrijke instituties in onze samenleving het sterk hebben laten afweten: de traditionele media en de universiteiten/wetenschappers.

Die traditionele media lieten vroeger geen gelegenheid voorbijgaan (en met regelmaat creëerden zij dit ook zelf) om autoriteiten of anderen die prominent in het nieuws kwamen aan te vallen en neer te halen. (Ik heb het zelf vanaf de tachtiger jaren diverse keren mogen ervaren).

Maar als het ging over Van Dissel en Wallinga en de leden van het OMT dan werden die, zoals ik het een keer heb omschreven, kritieklozer aangepakt dan Erica Terpstra die de Dalai Lama interviewde. Lees maar eens de twee wekelijkse interviews terug van de NOS met Van Dissel/Wallinga. Of het eindejaars-interview van 2020 door Maarten Keulemans (De Volkskrant) met Jaap van Dissel. Tijdens Kerst 2020 heb ik dat interview beschreven. 

En dit interview met Van Dissel eind 2020 op televisie was ook een goede illustratie van hoezeer bij Van Dissel zelf een deel van de problemen van ons crisisbeleid zat. Hij was (wellicht ook karakterologisch) ongeschikt voor die belangrijke centrale rol, die hij de afgelopen twee jaar vervulde. Alleen al wat hij had gedaan rondom de besluitvorming t.a.v. mondkapjes (zelfs na de afkondiging ervan in het beleid in het openbaar twijfels uiten) zou genoeg moeten zijn geweest voor de regering om afscheid van hem te nemen.

Godheid

Maar omdat hij als een soort Godheid werd benaderd (met Keulemans als zijn apostel) kon hij zijn prominente rol blijven vervullen en waren hij en Wallinga met hun laatste slotakkoord de primair verantwoordelijken voor onze lockdown van december en het langzaam afschalen erna. Tegengeluiden kregen amper ruimte en als ze wel ruimte kregen werden ze altijd aangevuld met deskundigen die vanuit de RIVM/OMT lijn die tegengeluiden afschoten. Een recent schoolvoorbeeld was De Volkskrant met de benadering van het manifest Onverdeeld Open. 

Maar ook de dominante nieuwe media stelden zwaar teleur. Nu.nl volgde ook poeslief het verhaal van het OMT en de deskundigen. En wat social media (Facebook, Linkedin en Twitter) hebben gedaan, zou ik als onmogelijk hebben beschouwd als je me dat in 2019 had verteld.

Dat die media zich zo opstelden was mede te wijten aan het gedrag van veel wetenschappers. Er waren achter de schermen velen die forse kritiek uitten over de aanpak van het RIVM/OMT en VWS. Die veel meer op een lijn zaten met criticasters zoals ik. Die ook vonden dat het woord “voortschrijdend inzicht” niet bekend was bij het RIVM en die zagen dat de koppigheid van Van Dissel veel schade veroorzaakte. Plus dat ze zagen dat veel belangwekkende wetenschappelijke kennis, die elders werd verzameld, blijkbaar niet doordrong bij de deskundigen in Nederland die het beleid bepaalden.

Maar slechts weinigen van hen uitten zich daarover in het openbaar. Bang als ze waren voor repercussies in de media en op hun universiteiten. En het gevaar dat ze liepen voor de financiering van hun werk. Sommigen van hen zag ik in het openbaar het verhaal van het RIVM/OMT ondersteunen, terwijl ik me niet kon voorstellen dat ze zelf geloof hechtten aan de woorden die ze uitspraken.

Maar of daar een zelfonderzoek uit zal komen, waag ik te betwijfelen.

Conclusie

Dat wat Dijsselbloem in zijn rapport schreef, is eigenlijk nog maar een deel van de problematiek van die tijd. (Het woord ventilatie stond niet in zijn eerste rapport. Ben benieuwd of de uitbraak in de zorginstelling in Maassluis in het volgende rapport nog langs zal komen). En uit de volgende rapporten zal blijken dat de geconstateerde problemen alleen nog maar erger werden na september 2020.

Maar dat het heeft kunnen gebeuren, is niet alleen de tekortkoming van onze regering en de beide Kamers. Maar zeker ook van degenen die zich opwerpen als waakhonden van de democratie, maar in de praktijk schoothondjes waren van het OMT. Wetenschappers die de basiselementen van wat wetenschap hoort te zijn blijkbaar vergeten. Zeker als ze denken dat ze daarmee een vorm van risico lopen.

We hebben veel meer analyses nodig dan die van de OVV. Alleen om te kunnen zien waardoor dit alles heeft kunnen gebeuren en om te voorkomen dat zoiets nog weer gaat gebeuren. Want als die stenen niet boven komen, dan is het risico op een herhaling groot.

Wat zegt dat?

Na dit rapport begrijp ik niet dat er voor Van Dissel geen functie elders gezocht wordt. En begrijp ik niet dat Hugo de Jonge als minister, zeker na het lezen van zijn brief, nog wel op een ander ministerie actief kan blijven. En als er op die punten al geen conclusies worden getrokken, wat zegt dat dan over de andere punten?

U heeft zojuist gelezen: Mijn tegenstrijdige gevoelens bij het OVV-rapport,

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

En dus blijft onze site van belang om dit in de gaten te houden en te signaleren. Klik hier voor af en toe een (kleine) donatie.