Dit onderzoek is verplichte kost voor het rondetafelgesprek van Commissie VWS

Leestijd: 6 minuten

Dit onderzoek is verplichte kost voor het rondetafelgesprek van Commissie VWS

De opstelling van TNO = RIVM

Maandag zal er een rondetafel gesprek plaatsvinden in de Tweede Kamer over het langetermijnbeleid Corona. Ik ben uitgenodigd voor het onderdeel ventilatie, samen met nog drie anderen. Ten behoeve van de bijeenkomst hebben de deelnemers een zogenaamde “position paper” geschreven. Dit is de mijne.

Eén van de deelnemers is Dr. Roberto Traversari, die TNO vertegenwoordigt. Bij het lezen van zijn paper raakte ik bijna in shock. Bijna 2,5 jaar na de eerste grote uitbraak van Covid-19, liet een vertegenwoordiger van het kennisinstituut TNO, dat regelmatig de overheid adviseert, merken dat hij in die 2,5 jaar amper iets had bijgeleerd. En dat hij gedwee de lijn van het RIVM volgde, die keer op keer liet zien te blijven hangen in dogma’s en weinig kennis te hebben van nieuwe belangrijke studies.

Eerst kort de opstelling van Dr. Traversari/TNO. Hij schrijft direct aan het begin:

Ventilatie draagt bij aan het verlagen van de blootstelling aan aerosolen; het is echter onduidelijk in welke mate de aerogene transmissieroute (in de lucht zwevende deeltjes) bijdraagt aan besmettingen met SARS‐CoV‐2 (Covid),

Als je dan verder leest, dan weet je wat hij met “onduidelijk” bedoelt. Want hij schrijft:

• Voor zover er momenteel wetenschappelijke consensus is, wordt ervan uitgegaan dat directe transmissie de belangrijkste besmettingsroute van het SARS‐CoV‐2 virus is…... Dit kan door bijvoorbeeld iemand in het gezicht te hoesten.
• Er zijn aanwijzingen dat besmetting ook kan plaatsvinden via de aerogene transmissieroute.

Zijn stuk eindigt met de opmerking dat niet duidelijk is welk deel van de verspreiding door de lucht gaat en dat meer onderzoek nodig is.

De lijn van het stuk is die van Van Dissel en het RIVM. Ventilatie is altijd goed, maar in welke mate het zal helpen bij de verspreiding van Covid-19 weten we niet. Daar is nog onvoldoende onderzoek over.

Geen urgentie

Het gevolg van die opstelling was tot nu toe, dat er door de overheid niet echt stevig op het veiliger maken van ruimtes wordt ingezet. En ook uit het stuk van Traversari/TNO maak je geen urgentie op t.a.v. dit onderwerp.

Ik erger me mateloos aan de opstelling van het RIVM en nu dus aan Traversari/TNO ten aanzien van de evaluatie van hun opstelling vanaf maart 2020. Het is van het karakter van Prof. Van Dissel die, bijvoorbeeld nadat er een grote uitbraak was geweest bij een koor, stelde dat hij ook had begrepen dat de betrokkenen in de koffiekamer dicht bij elkaar hadden gestaan. Of dat de medewerkers in de zorginstelling De Tweemaster in Maassluis ook geïnfecteerd kunnen zijn geraakt doordat ze in de koffiekamer hun mondmaskers niet op hadden.

Deze redenering zou kunnen kloppen als er enkele personen min of meer tegelijk geïnfecteerd zijn geraakt. Maar als er velen tegelijk geïnfecteerd zijn geraakt, moet er een andere reden zijn, en dat kan eigenlijk alleen maar verklaard worden door het feit dat de aanwezigen gedurende een tijd het virus hebben ingeademd.

Dat zeg ik niet alleen op basis van mijn data-analyses sinds maart 2020, maar er is ook veel en goed onderzoek dat dat laat zien. En door de zin “Daar is nog onvoldoende onderzoek over” geeft Dr. Traversari zichzelf een brevet van onvermogen.

Alleen dit onderzoek zou al voldoende moeten zijn

Er staat verder geen literatuurverwijzing bij zijn stuk (lees ook dit artikel bij virusvaria), maar wat ik bij hem zie en ook steeds herkende bij het RIVM en OMT,  waar men dus slecht op de hoogte is van belangrijke studies (sommigen al 2 jaar oud), is dat ze volledig de belangrijkste conclusie over het hoofd zien, die inmiddels uit de studies getrokken kunnen worden:

Verspreiding gaat voor het overgrote deel door de lucht en ventilatie/luchtfiltering zal een grote impact hebben op het aantal infecties.

(lees onder andere onze serie Lessons learned?)

En men hoeft niet ver te zoeken, want het onderzoek van Prof. Streeck vlak over de grens bij Sittard in Gangelt, biedt een rijkdom aan materiaal.

Ik heb al uitgebreid over die onderzoeken geschreven (o.a. in mei 2020 en september 2021). Ik ga het daarom nog even kort resumeren:

Carnavalsbijeenkomst 15 februari 2020

Op 15 februari vond er een carnavalsbijeenkomst plaats in Gangelt met bijna 450 aanwezigen. Kort erna waren er veel infecties bij de aanwezigen. En eind februari 2020 vond er zelfs een soort lokale lockdown plaats.

Prof. Streeck ging met een team naar Gangelt toe en heeft een zeer uitgebreid onderzoek gedaan. Rond 1 april 2020 bij een steekproef van ongeveer 1,000 inwoners (van de ongeveer 13.000 inwoners). Naast het afnemen van een vragenlijst over mogelijke ervaren klachten, werden er ook uitgebreide bloedonderzoeken uitgevoerd, waaruit op te maken was of men al dan niet geïnfecteerd was geraakt.

Daarna heeft men ook nog een onderzoek gedaan onder vrijwel alle aanwezigen bij die carnavalsbijeenkomst van 15 februari. Ook via de vele foto’s is vastgesteld waar mensen gezeten hebben. Tijdens die 5 uur durende bijeenkomst was er een pauze van bijna een uur geweest, waarbij een deel van de aanwezigen naar buiten was gegaan.

In twee interessante rapporten zijn de bevindingen naar buiten gebracht.

Het bijzondere aan deze studie was natuurlijk dat op 15 februari 2020 bij de carnavalsbijeenkomst hooguit enkele personen aanwezig kunnen zijn geweest die op dat moment anderen konden besmetten. En dat dus ook (bijna) niemand van de aanwezigen al Covid-19 had gehad.  Dat maakt het gemakkelijker om conclusies te trekken dan als het een uitbraak van een jaar later was geweest.

Dit zijn de belangrijkste resultaten uit de beide studies:

1. Verschil in infecties tijdens carnavalsbijeenkomst en de rest

• 46% van de ruim 400 aanwezigen is tijdens die carnavalsbijeenkomst geïnfecteerd geraakt!
• Zes weken na de carnavalsbijeenkomst was 15% van de inwoners van alle inwoners van Gangelt geïnfecteerd geraakt. (Bijna een kwart van hen tijdens die bewuste carnavalsbijeenkomst)
• In huishoudens waar iemand geïnfecteerd was geraakt was ongeveer 20% van de medebewoners meer geïnfecteerd geraakt dan verwacht kon worden op basis van van de besmettingscijfers over de hele bevolking (van 15%).

Ten aanzien van de symptomen waren de volgende resultaten van belang:

• Van degenen die bij die bijeenkomst waren geïnfecteerd had 16% geen symptoom. Van degenen, die elders geïnfecteerd zijn geraakt was dit 36%.
• Het gemiddeld aantal symptomen van degenen die bij het carnaval waren geïnfecteerd was 4,1 en elders geïnfecteerd 2,5.

Conclusie 1:

Door het simpele feit dat er hooguit enkelen van de aanwezigen de anderen bij carnaval hebben kunnen besmetten, is het uiterst onwaarschijnlijk dat die bijna 200 geïnfecteerden besmet zijn geraakt door het dichtbij in het gezicht te worden gehoest door een geïnfecteerde.  Dat daarnaast de aanwezigen bij het carnaval vaker en meer symptomen hadden dan mensen die de infectie niet bij het carnaval hebben opgelopen, is een sterke aanwijzing dat het virus in de lucht hing en tijdens het carnaval gedurende langere tijd is ingeademd, waardoor de kritische grens van de virale doses zwaar is overschreden. In de thuissituatie is blijkbaar het risico minder. 

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat als de infecties bij het carnaval via de lucht zijn gegaan, dat die dan thuis wel via grote druppels verloopt door in het gezicht hoesten! (En W.F. Wells heeft al in 1955 in zijn grote studie laten zien dat ingeademde bacteriën en virussen een veel grotere impact hebben dan grote druppels in de neus.) 

2. Verschillen tussen de carnavalsbezoekers

Het uitgebreide onderzoek waar meer dan 90% van de aanwezigen op 15 februari aan mee heeft gewerkt, inclusief uitgebreide analyses van het programma van die avond, van de zitplaatsen, van de ventilatie via foto’s en van metingen in de zaal (van 320 vierkante meter waar rond de 450 personen aanwezig waren). Ook heeft men metingen gedaan van de gemiddelde afstand van iedere aanwezige tot iedere andere aanwezige.

Relevante uitkomsten van dit overzicht zijn:

• Van de aanwezigen onder de 18 jaar is 33% besmet geraakt. Van de aanwezigen boven de 40 jaar 60%.
• Van degenen die in de zaal bleven tijdens de pauze is 54% besmet geraakt. Van degenen die naar buiten waren gegaan was dat 38%.
• Als je dichter zat bij de plek waar de ventilatie verse lucht de zaal in bracht, was de kans kleiner om geïnfecteerd te raken dan als je dichter bij een plek zat waar de lucht de zaal verliet.
• De gemiddelde afstand tot de ander was onder de geïnfecteerden gelijk aan die onder de niet geïnfecteerden.

Conclusie 2:

Gecombineerd met de conclusies, die bij 1 staan vermeld, passen deze bevindingen uitsluitend bij de hypothese dat het echt gaat om de tijd die je in een ruimte verkeert en daarbij het virus inademt. Met druppel- en contactbesmetting is dit onmogelijk te rijmen. Locatie: Dicht bij frisse lucht zitten doet het risico van infectie afnemen. Bij druppelbesmetting zou dat niet uitmaken. Duur: Het tijdens de pauze naar buiten gaan heeft invloed op besmetting. Onder carnavalsomstandigheden heeft ook dit geen invloed op het aantal druppels dat wordt uitgewisseld.

Nogmaals: besef dat onder de aanwezigen maar een heel klein aantal geweest moet zijn, die anderen zouden kunnen besmetten. En dat de rest van de aanwezigen nog geen immuniteit tegen dit virus had opgebouwd.

Daarnaast leren andere superspreadevents (zoals uitbraken bij koren, zoals die bij Seattle half maart 2020) dat in 2,5 uur tijd, meer dan 80% van de aanwezigen geïnfecteerd raakte. Ook dat kan niet gebeurd zijn doordat een van de aanwezigen vervolgens vrijwel alle andere heeft aangestoken door dicht bij iemand te hoesten of spreken. (Mijn inschatting is trouwens dat het grote probleem bij koren vooral is dat men heel diep inademt bij het zingen en dus grotere virale doses naar binnen krijgt).

Als je dan, zoals Dr. Traversari van TNO, nog in mei 2022 bij een advies aan de Commissie VWS stelt, dat het onduidelijk is hoe belangrijk de verspreiding via de lucht is en in welke mate ventilatie een gunstig effect zal hebben, dan getuigt dat van gebrek aan kennis van relevante studies en/of een dogmatische blik t.a.v. de verspreiding van het virus.

Als ik zijn advies lees dan moet ik denken aan het begin van de crisis. Toen werd gezegd “Met 50% van de kennis moeten we 100% van de maatregelen nemen”.  Maar nu we vrijwel 100% van de kennis hebben, nemen we niet de maatregel die we wel zouden moeten nemen: massaal binnenruimtes veiliger maken. Dat werkt niet alleen tegen Covid-19, maar ook tegen influenza.

De Commissie van VWS en de regering verdienen een advies dat wél gebaseerd is op actuele informatie en belangrijke studies!

Als TNO deze adviezen geeft dan blijft deze site nodig. Klik hier om ons af en toe financieel te ondersteunen. 

U heeft zojuist gelezen: Dit onderzoek is verplichte kost voor het rondetafelgesprek van Commissie VWS.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.