De verschuivingen van deze week zorgen voor een kopgroep van 3 partijen, die onderling nog maar 4 zetels verschillen. Maar als dan bekeken wordt wat dit gaat betekenen voor de coalities die - binnen de randvoorwaarden die door de politieke partijen nu worden gesteld - dan is duidelijk hoe lastig de formatie zal gaan worden.
Lees volledig artikel: Peiling 6-9-2025: Op weg naar de moeilijkste formatie ooit
Nieuwe kopgroep van drie
De peiling van 6 september, minder dan 2 maanden voor de verkiezingen, laat voor het eerst een nieuwe kopgroep van drie zien, en de contouren van een uiterst ingewikkelde formatie.
Allereerst de uitslag in zetels:
- 3 partijen stegen: CDA en JA21 2 zetels, FVD 1 zetel.
- Deze 5 zetels werden verloren door PVV (-2), GroenLinks/PvdA, BBB en SGP -1.
Dat leidt tot een uitslag, waarbij CDA nog maar 4 zetels achter ligt op de 2 hoogst geplaatste partijen (GroenLinks/PvdA en PVV).
JA21 is 2 zetels gestegen (ongetwijfeld speelt het optreden bij Pauw en De Wit daar een belangrijke rol bij). En is daarmee gestegen tot boven D66. De zetels zijn met name afkomstig van PVV en BBB.
FVD heeft 1 zetel erbij gekregen door de lijsttrekkerswisseling. Die komt grotendeels van de PVV.
Ook is gevraagd welke partijen men een kans gaf op een stem bij de verkiezingen. Dit is omgerekend in zetels, zodat in deze grafiek het maximale aantal zetels aangegeven is, als alle mensen die een partij een kans geven, die partij ook inderdaad stemmen.
Gemiddeld zijn er door de Nederlanders 2,2 partijen genoemd, die men een kans geeft op een stem.
Goed is te beseffen dat als alle kiezers die bij voorbeeld het CDA een kans geven, die partij ook echt stemmen dat dit dus 43 zetels zal betreffen. Maar het is niet realistisch om te veronderstellen dat iedereen die de partij een kans geven, die partij ook zal gaan stemmen. Ook kan in de tijd gezien dit maximale aantal zetels ook veranderen.
Goed valt te zien dat vanaf de vierde partij in dit overzicht (JA21) de gele staven duidelijk hoger zijn dan de blauwe staven. Eigenlijk alleen bij PVV en GroenLinks/PvdA is dat niet het geval.
Maar het kan best zijn dat de grote partijen bij de verkiezingen relatief gezien meer potentiële kiezers binnen zullen halen dan de kleinere partijen.
Coalitie perikelen
Op de vraag welke coalitie men zou willen als men tussen slechts twee kan kiezen dan komt dit er uit:
| Gewenste coalitie | |
| Rechts: CDA + VVD + JA21 +BBB | 42% |
| Links: CDA + GroenLinks/PvdA + D66 | 37% |
| Geen van beide | 21% |
Als gekeken wordt wat de kiezers van de verschillende partijen hiervan vinden dan is het duidelijk hoe gepolariseerd de kiezers nu al denken. Massaal op de ene combinatie of de andere. Alleen bij de kiezers van het CDA zien we dat minder. 54% prefereert de combinatie over rechts en 40% over links.
Via een speciale grafiek is goed te zien hoe moeilijk coalitievorming zal zijn: Doordat CDA en VVD uitgesloten hebben dat ze met PVV in een regering zullen stappen en de VVD heeft aangeven een coalitie met GroenLinks/PvdA niet te zien zitten, kan een beeld gegeven worden van de coalities die dan nog wel mogelijk zouden zijn, maar die – in ieder geval op dit moment – nog geen meerderheid hebben.
We hebben deze grafiek speciaal gemaakt om dat beeld goed over te brengen en de komende tijd tot de verkiezingen het verloop ervan te laten zien. Maar ook om te laten zien wat de mogelijkheden zijn.
- Een linkse coalitie met CDA+GroenLinks/PvdA+D66 heeft op dit moment 62 zetels. Er zijn nog 3 partijen nodig van de linkerkant om op dit moment meer dan 75 zetels te hebben. Dus in totaal 6 partijen.
- Een rechtse coalitie met CDA+VVD+JA21+BBB, die op dit moment 56 zetels heeft. Ook als D66 bij deze combinatie zou komen is het totaal 66 zetels. Deze combinatie heeft dan 7 partijen nodig om een coalitie te vormen.
Nu kan er tot 29 oktober nog behoorlijk veel veranderen, maar het grootste deel van de verschuivingen zal hetzij tussen de linkse of tussen de rechtse partijen zijn. Alleen bij het CDA kan de echte groei van zowel rechts als links komen.
Alleen kan een groot verschil in opkomst tussen rechtse en linkse kiezers een behoorlijk effect hebben. Stel dat de opkomst dit keer 5% lager zal worden dan de 78% van de vorige keer en het zou komen, doordat alleen de rechtse kiezers minder opkomen dan zou daardoor het verschil tussen links en rechts 7 zetels toenemen. (Maar dit is alleen een getalsmatig voorbeeld en niet expliciet mijn verwachting).
Deze grafiek illustreert nog iets anders. Dat als de PVV niet ver terugzakt een rechtse meerderheids-combinatie (althans zonder de PVV) ook niet haalbaar is.
De komende weken zullen we deze grafiek updaten en de ontwikkelingen volgen.
Peil.nl app
In de appstore van Apple is de nieuwe versie van Peil.nl weer (gratis) beschikbaar. Dit is de link. Daarin de recentste peiling en een overzicht van de oude peilingen.
