Chaotische week scherpt polarisatie alleen nog verder aan

Na de rellen

De rellen in Den Haag bij de anti-migratie demonstratie op het Malieveld zorgde voor veel commotie in de media met ook nog een heftig debat op donderdag in de Tweede Kamer. In het onderzoek, dat vrijdag is uitgevoerd via Peil.nl, is bekeken hoe de impact is van deze gebeurtenissen bij de kiezers.  Dit zijn de resultaten van het onderzoek.

Allereerst is gevraagd wat voor impact die gebeurtenissen hadden op de stemkeuze. In welke mate ze al dan niet zijn gaan twijfelen over hun partijkeuze.

De gebeurtenissen hebben bij 41%  van de kiezers geleid tot het nog zekerder zijn van de eigen stemkeuze. De twee grootste linkse partijen laten een score zien van iets boven de 50%, maar bij de PVV is die score maar 6% lager. De laagste score zien we bij de VVD, maar ook daar zien we weinig kiezers die aangeven nu meer te twijfelen over de stemkeuze.

Dit is ook goed te zien in de zetelverdeling, waarbij er t.o.v. de vorige week amper verschuivingen zijn:

Ter vergelijking is ook de peiling van 31 mei gezet, drieënhalve maand geleden, dat was de laatste peiling voor de val van het kabinet. Daar is goed te zien welke grote verschuivingen er zijn geweest. De VVD is in die periode 10 zetels gedaald en JA21 9 zetels gestegen. Het CDA heeft de trend van het laatste jaar, met een gestage stijging, doorgezet. De PVV heeft tot nu toe amper last van het breken met het kabinet en is minder gedaald dan GroenLinks/PvdA, die tot dusverre als grootste oppositiepartij niet van de ontwikkelingen heeft kunnen profiteren.

Belangrijk is ook om vast te stellen dat het totaal aantal partijen links van het CDA samen niet in zetelaantal stijgen sinds de kabinetsval. Dat is mede te wijten aan het feit dat het CDA, als enige partij rechts van D66, ook kiezers trekt van linkse partijen. Bij rechts zien we vooral een herverdeling van de kiezers, die vooral weg zijn gegaan bij de VVD en met name bij JA21 zijn terechtgekomen.

Om goed te laten zien hoe gepolariseerd het Nederlandse electoraat is wordt de zetelpeiling ook afgebeeld in een staafdiagram waarbij de partijen op de X-as zijn afgezet van links naar rechts op basis van de plaatsing van de kiezers.

Goed is te zien dat de grootste twee partijen aan de twee uiteinden staan. Als we de drie buitenste partijen nemen aan de rechter- en linkerkant dan betreft dat ongeveer de helft van alle zetels.

De positie van NSC dicht bij het midden is nu overgenomen door het CDA. En de daling van de VVD lijkt vooral terechtgekomen te zijn bij JA21.

Deze sterke polarisatie is de overheersende factor bij een groot deel van alle onderwerpen die momenteel in politieke Den Haag heersen. Zoals we ook bij de overige resultaten van het onderzoek van vandaag zoals we zien.

Oordeel over rellen en debat

Er zijn een serie stellingen aan de kiezers voorgelegd over de demonstratie, de rellen en het debat. In deze interactieve grafiek treft u de resultaten aan.

De Nederlandse resultaten zijn:

• 39% staat achter de insteek van de demonstratie
• 81% vindt dat de demonstratie door de relschoppers is misbruikt
• 48% vindt dat de autoriteiten gefaald hebben en de risico’s hebben onderschat
• 16% vindt dat burgemeester Van Zanen moet aftreden
• 53% vindt dat de linkse partijen de verklaring hadden moeten ondertekenen die de andere partijen wel hebben ondertekend
• 67% vindt dat de politiek tijdens het debat juist olie op het vuur heeft gegooid
• 60% vindt dat door geen harde maatregelen te nemen tegen migratie de incidenten alleen maar verder zullen toenemen

Die laatste stelling laat die polarisatie in de samenleving goed te zien.

Goed is te zien dat kiezers van PVV, VVD, JA21, BBB en FVD voor het overgrote deel eens is met die laatste stelling (samen meer dan 40% van het electoraat). En de kiezers van GroenLinks/PvdA, Partij voor de Dieren en D66 grotendeels oneens (samen bijna 30% van het electoraat. Juist die grote verschillen (4 partijen met meer dan 90% eens en 2 partijen met minder dan 20% eens) benadrukken de sterke mate van polarisatie. Die niet alleen het onderwerp migratie/integratie betreft.

Voorrang door de Raad van State

Een ander belangrijk onderwerp wat deze polarisatie ook goed laat zien betreft het advies van de Raad van State over het voorstel van Minister Keijzer om de voorrangsregel voor statushouders op te heffen. Die zou tegen de grondwet zijn volgens de Raad van State. Dit is de reactie van de kiezers:

Kiezers van GroenLinks/PvdA, Partij voor de Dieren en D66 zijn in overgrote mate het eens met dat advies. Kiezers van VVD, BBB, FVD, PVV en JA21 vinden voor meer dan 90% dat minister Keijzer de wet gewoon moet doorzetten.

Grootste partij per gemeente

Op basis van de laatste peiling van Peil.nl is door Dennis Brouwer via ons overgangmodel een inschatting gemaakt van de grootste partij per gemeente. Dit is die kaart en hier daaronder de kaart van de verkiezingen op 22 november 2023.

Goed is te zien dat de VVD als grootste partij bijna verdwenen is. NSC is ook verdwenen, terwijl CDA daarvoor als het ware in de plaats is gekomen. Ten slotte zien we dat GroenLinks/PvdA rondom de steden waar ze in 2023 de grootste zijn nog wat meer gmeenten hebben waar dat het geval is.