De verdere verkruimeling van het Nederlandse Parlement

De lijsttrekkers van GroenLinks/PvdA en VVD?

Over ruim 3 maanden zijn de Tweede Kamerverkiezingen. De lijsten met kandidaten worden opgemaakt. Bij alle partijen lijkt het duidelijk te zijn wie de lijsttrekker gaat worden.

Als je door je oogharen kijkt dan zie je een uitslag, die tot een nog grotere verkruimeling zal zorgen van het Parlement, dan nu al het geval is.

Dat zou nog doorbroken kunnen worden als er een twee strijd ontstaat tussen de grote partijen, maar als je naar de aantrekkingskracht kijkt van de lijsttrekkers van GroenLinks/PvdA en VVD dan waag ik dat te betwijfelen.

Daarover is vorige week een onderzoek uitgevoerd. We hebben voor die twee partijen gekeken naar de aantrekkingskracht van de twee lijsttrekkers. Dat hebben we gedaan door meerdere namen voor te leggen als mogelijke lijsttrekker en te kijken wat de kiezers van hen als mogelijke lijsttrekker denken.

Belangrijk daarbij is te beseffen dat:

• De huidige kiezers van een partij doorgaans een – sterke – voorkeur hebben voor de huidige partijleider.
• Bij de analyse worden alleen de kiezers betrokken van partijen, die kiezers kunnen kwijtraken aan de onderzochte partijen. Dus bij GroenLinks/PvdA de linkse partijen plus het CDA. En bij de VVD de rechtse partijen, inclusief het CDA

Aan de ondervraagde, is een lijstje voorgelegd met meerdere namen. Men mocht meerdere namen aankruisen.

GroenLinks-PvdA

Aan die kiezers is naast Frans Timmermans ook voorgelegd Jesse Klaver, Ahmed Aboutaleb, Femke Halsema en Marjolein Moorman met de vraag of dat goede lijsttrekkers zouden zijn voor GroenLinks-PvdA

Onder de kiezers van GroenLinks/PvdA wordt Frans Timmermans door 55% als goede lijsttrekker aangemerkt, 36% kiest (ook) Ahmed Aboutaleb, 29% kiest Jesse Klaver en ook Marjolein Moorman krijgt dat percentage. Femke Halsema wordt door 21% van de GroenLinks/PvdA-kiezers als goede lijsttrekker aangemerkt.

Van de kiezers die in 2021 PvdA stemden scoort Frans Timmermans 20 procentpunten hoger dan onder degenen, die in 2021 GroenLinks hebben gestemd. Onder die PvdA-kiezers van toen staat Marjolein Moorman op 2 en bij de GroenLinks kiezers Jesse Klaver.

Om een goed verkiezingsresultaat te behalen moet GroenLinks-PvdA kiezers van de linkse partijen aantrekken. Dan blijkt het volgende t.a.v het oordeel van de voorgelegde mogelijke lijsttrekker(s).

• Onder de D66-kiezers scoort Aboutaleb het hoogst (40%) met Timmermans (35%) op de tweede plaats.
• Ook bij de kiezers van PvdD en ChristenUnie scoort Aboutaleb enkele procentpunten hoger dan Timmermans. Bij Volt is het verschil groter. Ook bij de SP is er een fors verschil tussen Frans Timmermans en Ahmed Aboutaleb (26% tegen 41%).
• Het meest opvallend is de score van de CDA-kiezers. Daar scoort Aboutaleb met 53% veruit het hoogst. Daar zegt slechts 16% dat Frans Timmermans een goede lijsttrekker is voor GroenLinks/PvdA.

Ook deze resultaten laten zien dat GroenLinks/PvdA het niet makkelijk zal hebben om veel meer kiezers van de linkse partijen aan te trekken dan nu het geval is.

 VVD

Bij de VVD zijn naast Dylan Yeşilgöz ook Eelco Heinen en Vincent Karremans voorgelegd

Van de huidige VVD-kiezers vindt 67% Yeşilgöz een goede lijsttrekker voor de VVD. De andere twee scoren daar ongeveer de helft van.  Deze score van Yeşilgöz onder de VVD-kiezers lijkt op die van de PvdA-tak van de kiezers van GroenLinks-PvdA.

Maar als we naar de partijen kijken waar de VVD haar kiezers vandaan zou moeten halen dan zien we dit:

• Onder JA21-kiezers scoort Yeşilgöz 37% (evenals Karremans)
• Onder de PVV-kiezers scoort ze 25%, maar dit is meer dan Heinen en Karremans
• Onder CDA-kiezers scoort ze slechts 15%, maar scoren Heinen en Karremans veel hoger (resp. 52% en 41%).

Ook deze uitslagen wekken niet de indruk dat de VVD het makkelijk zal hebben veel kiezers van de rechtse partijen te trekken.

Ter vergelijking hebben we ook Caroline van der Plas en Mona Keijzer voorgelegd om te beoordelen als goede lijsttrekker voor de BBB. Onder de BBB-kiezers scoort Van der Plas dan 76% en Keijzer 39%. Bij de andere rechtse partijen scoren Van der Plas en Keijzer ieder ongeveer 50%. Beduidend hoger dan Timmermans en Yeşilgöz bij resp. de linkse en rechtse kiezers scoren.

Verkruimeling

In 2010 haalde de grootste partij 31 zetel (de VVD). Dat was de laagste score van de grootste partij vanaf het moment dat de Tweede Kamer 150 zetels telt. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen leek het erop dat de grootste partij ook niet boven de 30 zetels zou uitkomen. Pas in de laatste week (na het SBS-debat op donderdagavond) schoot de PVV omhoog naar 37 zetels).

De huidige peilingen lijken te wijzen dat bij deze verkiezingen het diepterecord van 31 zetels voor de grootste partij wel eens op 29 oktober gebroken zal worden. Want ook bij de PVV ziet her er niet naar uit dat de score van 2023 benaderd zal worden. Het scenario van de Tweede Kamerverkiezingen 2012 waarbij Rutte n Samsom elkaar omhoog duwden naar een niveau van rond de 40 zetels lijkt uiterst onwaarschijnlijk.

Mocht de grootste partij onder de 30 zetels blijven zal het de formatie van een nieuwe regering – wederom – heel moeilijk maken. Zeker als het CDA niet de grootste partij wordt, want dan zal er – net zoals na de vorige verkiezingen – een onduidelijke situatie ontstaan wie de mogelijke coalitiepartijen als premier zouden willen accepteren.

Alleen als er ingrijpende gebeurtenissen kort voor de verkiezingen plaats vinden kan dit beeld nog duidelijk veranderen.

N.B. En dan laat ik nog buiten beschouwing dat de samenstelling van de Eerste Kamer weer anders is en dat levert ook een extra belemmering op voor slagvaardig beleid.