Journalistiek in Coronatijd

Leestijd: 7 minuten

Was dit een advertorial?

Voorafgaande aan Corona was het zo dat als een gedegen krant aandacht aan een belangrijk initiatief schonk, dan gebeurde dat doorgaans op de volgende manier:

• Het nieuwselement werd beschreven
• Gesproken werd met de initiatiefnemers
• Anderen, die gefundeerde kritiek hadden, kregen het woord
• De initiatiefnemers konden daar dan weer op reageren

Maar dat was niet wat er dit weekend in De Volkskrant gebeurde: alleen al de keuze van de drie foto’s was nogal opmerkelijk te noemen, om het eufemistisch uit te drukken. Één van die drie foto’s was voor de trouwe lezer van De Volkskrant al genoeg geweest om meteen te weten uit welke hoek de wind waait met dit manifest: rechts-extremistische wappies. Maar voor alle zekerheid werden er drie foto’s uit de map “de vijanden van het establishment” gehaald.

Onder die indringende visuele signalen met bijpassende tekst, die u hierboven ziet, stond de tekst:

Meer dan een half miljoen mensen hebben dit weekeinde het manifest Onverdeeld Open tegen de Coronapas ondertekend. Maar zijn de uitgangspunten van Mona Keijzer en de andere initiatiefnemers wel juist?

Vervolgens werden drie punten uit het manifest gelicht en werd om een reactie gevraagd aan epidemioloog Tostmann en rechtsfilosoof Roland Pierik.

Er werd niets aan de initiatiefnemers gevraagd.  Zij kregen geen enkele ruimte om te reageren op datgene wat Tostmann en Pierik hadden gezegd. Daarbij ging de krant volledig voorbij aan het feit dat over die drie punten die zij behandelen, inmiddels een scala aan opvattingen bestaat. Datgene wat in het manifest stond, wordt ook ondersteund door veel wetenschappers, die niet tot de ondertekenaars behoren.

Daarmee functioneert De Volkskrant met dit artikel als een soort advertorial van RIVM en OMT. Iets wat De Volkskrant met haar berichtgeving over de Coronacrisis sinds maart 2020 regelmatig doet.

In dit artikel laten we zien dat over ieder van die drie punten ook andere opvattingen bestaan, dan die De Volkskrant uit de monden van Tostmann en Pierik noteert.

Corona zal endemisch worden

Deze passage uit het manifest wordt geciteerd:

Een coronatoegangsbewijs op basis van vaccinatie (2G of 3G) vormt een ongerechtvaardigde inperking van grondrechten, zeker nu de endemische fase bereikt lijkt.

Deze bewering wordt in twijfel getrokken met deze passage in het artikel van de Volkskrant:

Als eerste het idee dat de endemische fase is bereikt: de fase waarin het virus op een voorspelbare en controleerbare wijze rondgaat. Volgens epidemioloog Tostmann is corona ‘absoluut nog niet endemisch’. ‘We zitten midden in een piek van besmettingen, de gevolgen daarvan komen in de komende weken.’ Ook minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid vond het vorige week ‘nog te vroeg’ om van een endemie te spreken.

Bij Corona is het aantal besmettingen weliswaar nog hoog (“We zitten midden in een piek”), maar dat gebeurt bij influenza ook. Bij endemische epidemieën zoals influenza stijgen en dalen besmettingen onvoorspelbaar gedurende het winterseizoen. Ziekenhuisopnames en sterfte variëren daarbij mee. Het reproductiegetal fluctueert dan rondom de 1 en verdere opbouw van immuniteit laat deze geleidelijk dalen. Endemisch betekent dat de meeste mensen resistentie hebben opgebouwd en dat de kans op hoge ziektelast door een epidemie erg klein is. Dit is ook precies wat we zien. Alleen nieuwe varianten of verlies van immuniteit kunnen deze R-waarde opnieuw laten stijgen.

Met de komst van de Omikron variant, is de besmettelijkheid 2,5X hoger dan de Delta variant en is de R0 daarmee gestegen tot ongeveer 12,5. Dat houdt in dat 93% immuniteit vereist is, om tot de endemische R-waarde van 1 te komen. Er is inmiddels een nieuwe variant gekomen. De Omikron variant die hier oorspronkelijk was, heeft de code BA.1 gekregen en de nieuwe BA.2 is ongeveer 30% besmettelijker. Dus nu is 95% immuniteit nodig.

De Vaccin Efficiency van de huidige vaccins 70% is voor verspreiding in de twee maanden na het toedienen en ontwikkeld is voor de originele Wuhan variant. De bescherming voor de Omikron is veel minder (op veel plekken wordt zelfs een negatieve VE tegen infectie gemeld). In veel landen zien we na de snelle stijging van de infecties, al weer een snelle daling. En de IFR is veel lager dan het aan het begin was. Het is duidelijk dat dit dan komt door de opbouw van natuurlijke immuniteit onder degenen die geen voldoende bescherming (meer) hadden. En de R-waarde ligt inmiddels weer rond de 1 in Nederland, in België ruim eronder. Het grote aantal besmettingen zal zorgen voor verdere opbouw en daling van de R-waarde. Deze epidemie is wel endemisch geworden.

Ongerechtvaardigde inperking van grondrechten

De Volkskrant zet ook twijfels bij de verwijzing van Onverdeeld Open naar de grondwet:

De tweede bewering betreft de ‘ongerechtvaardigde inperking van grondrechten’. Volgens rechtsfilosoof Roland Pierik van de Universiteit van Amsterdam hebben de initiatiefnemers het idee van grondrechten niet goed begrepen: ‘De integriteit van het lichaam is een grondrecht, maar de overheid mag dat onder omstandigheden wel degelijk inperken. Bijvoorbeeld als dat noodzakelijk is voor de volksgezondheid of de veiligheid van anderen.’

Allereerst is het zo dat Pierik ten aanzien van zijn standpunten rondom dit onderwerp niet echt een soort middenpositie inneemt. Vanaf het begin heeft hij hierover uitgesproken standpunten en heeft hij zich ook uitgesproken voor een vaccinatieplicht, waar het overgrote deel van zijn vakgenoten het niet mee eens is.

Maar ten aanzien van zijn argument: “zeker zullen er omstandigheden zijn waar de Grondwet buiten spel gezet zou moeten kunnen worden”. Als er een epidemie van de categorie “De Pest” of  “Ebola” zou uitbreken (een virus dat alle kenmerken heeft van een virus met een A-status), dan is het de verantwoordelijkheid van de overheid om dat met zoveel mogelijk middelen te bestrijden. Maar Corona is inmiddels een ziekte waarbij het risico eraan te overlijden minder dan 0,02% is geworden, beduidend minder dan van een gemiddelde luchtweginfectie die jaarlijks langskomt.

Bij overwegingen de grondwet buitenspel te zetten door middel van een spoedwet, moet altijd de proportionaliteit van maatregelen in ogenschouw genomen worden. Wat is het rendement van de genomen maatregelen op de gezondheid? Worden we hier echt beter van? Helpen deze beperkende maatregelen überhaupt?

Mede om deze afwegingen te kunnen maken, kreeg TU-Delft de opdracht om het effect van de 2G en 3G maatregelen in kaart te brengen. Uit de eerste versie van het rapport zou moeten blijken dat 2G zeer succesvol zou zijn in het reduceren van zowel de verspreiding van het virus als de druk op de ziekenhuizen. Dat rapport is door ons geanalyseerd, waarbij grote fouten bij de berekeningen en aannames aan het licht kwamen. Dit heeft geleid tot onze publicatie op 24 november 2021: De Fata Morgana van het 2G rendement.

Wellicht speelde onze publicatie vervolgens wel een rol in de debatten in de Tweede Kamer, die uiteindelijk leidden tot uitstel van de invoering van 2/3G en een hernieuwd onderzoek van TU-Delft, waarin onze bevindingen werden bevestigd.

Uit het nieuwe rapport waarin men met de Omikron variant heeft gerekend is het vermeende rendement van 15% een theoretisch maximum, in de veronderstelling dat 3G op alle denkbare plaatsen, dus inclusief werk,  zou worden ingezet. Het percentage is al gedaald tot 5% als het niet ingezet wordt op het werk. Maar dit alles dan wel onder optimale omstandigheden en een 100% perfecte uitvoering. Ook de auteurs van het model geven aan dat onder de huidige omstandigheden 3G nauwelijks toegevoegde waarde heeft.

Het rendement van maatregelen wordt ook door internationaal onderzoek inmiddels nog maar gesteld op rond de 0,2% en het is dan ook de vraag of deze daarmee nog proportioneel genoemd mogen worden.

Ook wordt een verschil verondersteld van de 2G maatregelen tussen de mate van verspreiding en de druk op de ziekenhuizen. De Volkskrant schrijft:

Onderzoekers van de TU Delft en het UMC Utrecht concludeerden half januari dat invoering van 2G een ‘zeer beperkt effect’ zou hebben op het reproductiegetal. Dit betekent niet dat het ook weinig effect heeft op de belasting van de zorg. Wat dat effect zou kunnen zijn, kwam in het onderzoek van TU Delft en UMC Utrecht niet aan bod.

Als 2G een zeer beperkt effect heeft op het reproductiegetal, hoe zou het dan kunnen dat het wel invloed heeft op de belasting van de zorg? Er wordt in het artikel geen enkele verklaring gegeven, op welke manier dit het geval zou kunnen zijn.

Beperkte gevoeligheid van de test

Het artikel in de Volkskrant gaat ten slotte in op de beperkte gevoeligheid van de test die in het manifest wordt genoemd. Dit is het commentaar:

‘Dat over de beperkte gevoeligheid van de test vind ik raar’, reageert Tostmann. ‘De PCR-test is supergevoelig. De zelftest een stuk minder…..

Het manifest beschrijft de situatie dat 1G ingezet zou kunnen worden als beter alternatief voor 2/3G. Er wordt dan voor iedereen gebruik gemaakt van testen voor toegang via een sneltest, zoals dat tot voor kort in Denemarken werd gedaan. Daar kon je jezelf op heel veel locaties in stad of dorp laten testen, vlak voordat je de supermarkt of bioscoop in gaat. Via een sneltest wordt 80% tot 90% besmettelijken gevonden. Een deel van de bezoekers zal daardoor dus aan deze controle “ontsnappen”. Waar Tostmann echter aan refereert, is de PCR test, die uitsluitend uitgevoerd wordt, als er een vermoeden is dat je bent besmet met het corona virus, bijvoorbeeld na een zelftest of TvT. De PCR test is inderdaad supergevoelig en een besmetting zal de controle zelden ontgaan. Maar juist de PCR test wordt bij het Testen voor Toegang ongeacht de 3G, 2G of 1G regeling, helemaal niet gebruikt. Dat maakt dit een niet relevante en daarmee onterechte constatering.

Juist bij de zeer besmettelijke Omikron-variant kan een aanwezige, die onterecht een negatieve sneltest uitslag heeft gekregen, toch een groot aantal anderen infecteren, waardoor ook de waarde van de sneltest per saldo afneemt.

Tenslotte

Het artikel staat verder bol van allerlei merkwaardige stellingen, zoals deze bijvoorbeeld:

Ook Tostmann betwijfelt of de coronapas in de huidige situatie proportioneel is. ‘Maar ik kan me voorstellen dat je hem in de gereedschapskist wil houden, omdat hij wel weer effectief kan zijn bij een nieuwe virusvariant, bij nieuwe vaccins die beter werken tegen besmetting, of als het virus minder rondgaat.’

Kennelijk verwacht Tostmann dat nieuwe minder besmettelijke varianten het straks gaan overnemen. Daar waar nu dus de coronapas volgens haar nu niet proportioneel is, kan het met een minder besmettelijke variant toch wel weer proportioneel worden. Een eigenaardige manier van redeneren. Als het virus zwakker wordt, kan het vaccin dan kennelijk als winnaar uit de bus komen en zijn ook de coronapassen ineens weer proportioneel.

Het artikel eindigt met deze bewering:

‘Ze steken hun kop in het zand en denken dat het wel los loopt als je alles opengooit’, stelt Pierik over de initiatiefnemers. ‘Bovendien houden ze geen rekening met de groep kwetsbare mensen wier bewegingsvrijheid juist ingeperkt wordt als de coronapas er niet is.’

Ook deze uitspraak van Pierik getuigt niet van een logische manier van redeneren. Allereerst wordt al een hele tijd in Engeland bewezen dat alles open gooien niet tot veel slechtere situaties leidt dan in landen die dat niet hebben gedaan. En zijn slotzin t.a.v. de kwetsbare mensen negeert compleet het feit dat als je ergens komt waar de coronapas gebruikt wordt de kans dat je geïnfecteerd raakt nog steeds duidelijk aanwezig is, omdat gevaccineerden/geboosterden ook besmet kunnen raken en anderen kunnen besmetten.

Je zou ook kunnen stellen dat de Coronapas juist nadelig werkt voor kwetsbaren, omdat ze denken via die pas ergens te kunnen komen en dan veilig zijn, terwijl ze dat niet zijn.

Zelfs als deze publicatie een advertorial was van het RIVM/OMT dan was het zwak uitgevoerd. Maar met een journalistiek product had dit niets te maken. Elke krant, ook die zichzelf geen kwaliteitskrant noemt, onwaardig.

Steun onze site, bij het aan de kaak stellen van dit soort journalistiek. Als zij hun taak verzaken, moeten wij het doen. Klik hier voor een (kleine) donatie.