Om in de Eerste Kamer een meerderheid te krijgen voor de regering is er hogere school koehandel nodig. Dat komt omdat die meerderheid niet automatisch voortvloeit uit de verkiezingsuitslag van woensdag jl.
Lees volledig artikel: Koehandel op het Binnenhof om meerderheid Eerste Kamer
Koehandel op het Binnenhof om meerderheid Eerste Kamer
Naast dit artikel over de verkiezingen verschijnen dit weekend ook:
(Dit artikel is op 20-3 geupdate aan de hand van de defintieve cijfers en adviezen van Paulus de Wilt)
Eigenaardige prognose
De prognose voor de uitslag van de stemming van de Eerste Kamer door het ANP en in de media gingen uit van 23 zetels voor de regeringscoalitie en 15 voor GroenLinks/PvdA combinatie. Daarmee zouden ze dan 38 zetels halen, net een meerderheid. Maar die voorspelling is zondagavond aangepast. Nu zijn het er 37.
Net zoals bij de andere verkiezingen kent die verkiezing voor de Eerste Kamer een bepaalde berekening van de restzetels. Die ontstaan omdat de afzonderlijke partijen nooit precies op een heel aantal zetels uitkomen. Het restant aan stemmen zorgt doorgaans nog voor 5 tot 8% van de zetels, die via een wiskundige formule kunnen worden toegewezen. Het is een formule die grote partijen meer kans geeft op restzetels dan kleine partijen.
Koehandel
De verkiezing van de Eerste Kamer gebeurt door de leden van de Provinciale Staten eind mei. Het bijzondere bij die stemming vanuit de Provinciale Staten is dat de Statenleden niet automatisch op hun eigen partij stemmen. Zij kunnen ook op een andere partij stemmen. En dat zorgt ervoor dat alle partijen voorafgaande aan de Eerste Kamerverkiezing van eind mei aan het rekenen gaan om te zien hoe de zetels en restzetels zouden gaan vallen als iedereen wel op zijn eigen partij stemt. Als een partij wat tekort komt om een volgende Eerste Kamerlid binnen te halen probeert men bij een andere partij, die wel wat stemmen over heeft, gedaan te krijgen dat een aantal Statenleden van die andere partij bij de stemming van partij wisselen.
Hoewel één en ander achter de schermen gebeurt komt er wel eens wat naar buiten. In 2011 heeft Premier Rutte een onafhankelijk Statenlid uit Zeeland in het torentje ontvangen en afspraken gemaakt, waardoor de VVD een extra senator binnenhaalde. Op die manier haalde de coalitie van dat moment (VVD, CDA en PVV) zijn 38e zetel in de Eerste Kamer toch binnen.
Onderlinge afspraken
Maar ook als het niet om de 38e zetel gaat worden er onderling afspraken gemaakt, om die extra stemmen van een restzetel bij een bepaalde partij te krijgen. Als de ene partij een kwart zetel tekort komt dan wordt er onderhandeld met partijen die wat stemmen over hebben zonder dat ze echt een kans maken op een extra zetel.
Daarbij is het ook van belang te beseffen dat niet de stem van ieder Statenlid een gelijke waarde heeft. Op basis van het inwonertal van een provincie wordt per provincie een stemwaarde berekend, om zo te zorgen dat iedere Nederlander min of meer gelijk telt bij die stemming. Dat heet stemwaarde en is in Zuid-Holland ongeveer 650 en in Zeeland ongeveer 100.
Hogere school
Zodra de definitieve uitslag van PS2023 bekend is en tot eind mei, wanneer er voor de Eerste Kamer gestemd gaat worden, zullen er onderhandelingen plaats vinden met daarin een aantal zeer pikante zaken. Door een berekening te maken, waarbij ik even ervan uitga dat iedereen op zijn eigen partij stemt, is goed te laten zien hoe pikant die zaken zijn en wat er achter de schermen allemaal staat te gebeuren.
In de onderstaande tabel ziet u in de kolom “Zetels als ieder Statenlid op eigen stemt” wat de uitslag zou zijn van de verkiezingen van de Eerste Kamer als ieder Statenlid zijn eigen partij stemt en de restzetels worden automatisch toegekend. In de laatste kolom ziet u hoeveel er nog over is per partij (uitgedrukt in zetels) waarover met andere partijen kan worden onderhandeld, gegeven de uitslag in de kolom ervoor.
Besef dat als door het onderhandelen een van de partijen er een extra restzetel bij krijgt, een andere partij er eentje verliest. Partijen die dan het meest kwetsbaar zijn: GroenLinks/PvdA combinatie, PVV en PvdD. Die kregen bij de berekeningen de laatste drie rest zetels.
- De regeringspartijen halen zeker 22 zetels.
- GroenLinks en PvdA halen 15 zetels als er geen restzetels toch aan andere partijen toevallen door de onderhandelingen.
- Bij de overige partijen zien we dat SGP, VOLT en PvdD al veel extra stemmen hebben. Zij hebben bij het goed spelen van het handelsspel een reële kans op een extra senator. Of kunnen steun verlenen aan andere partijen.
- De PVV heeft ook zetels over als het de 5e senator verliest. In dat geval zouden sommige PVV-ers in de Staten wellicht op andere partijen kunnen gaan stemmen.
Besef wel dat alles dicht bij elkaar ligt en dat als bij de definitieve uitslag a.s. donderdag een partij een paar honderd zetels meer of minder krijgt dan kan het al een gevolg hebben voor de restzetels. Plus dat de stemwaardes op 1 april ook nog iets aangepast kunnen worden door een telling van het CBS.
Dit is de verdeling van de Eerste Kamer louter op de berekening van de restzetels, zonder onderling handelen. U kunt bovenin de oude en nieuwe verdeling kiezen.
De weg naar een meerderheid
Besef dat als ieder Statenlid op zijn eigen partij zou stemmen de regeringscoalitie maar 22 zetels zal gaan halen. Want noch de ChristenUnie, noch het CDA zou een restzetel krijgen. Samen met PvdA/GroenLinks heeft de regeringscoalitie dan maar 37 zetels. CDA en ChristenUnie zouden wel samen een deal kunnen maken waardoor de ChristenUnie een extra zetel krijgt. Maar dan raakt de PvdA een zetel kwijt, zodat het totaal van de regering plus GroenLinks/PvdA toch nog maar op 37 zetels uitkomt.
Maar als de partijen in de regeringscoalitie wat stemmen kunnen krijgen via koehandel met oppositiepartijen dan zou de regeringscoalitie nog wel op 23 kunnen uitkomen. Besef wel dat de SGP de eigen stemmen van de Statenleden hard nodig heeft voor een 2e zetel, die heeft nu niets voor andere partijen beschikbaar.
PvdD krijgt ieder een extra zetel, bij een stemming waar iedereen op zijn eigen partij stemt. Het is niet aannemelijk dat die partij een afspraak gaat maken met een regeringspartij of GroenLinks-PvdA om de reststemmen aan die partij te “verhandelen”.
Er kan nog veel gebeuren
Maar de komende twee maanden kan er toch nog veel gebeuren. Want hoe verlopen de relaties tussen de regeringspartijen in die twee maanden? Besef dat de Eerste Kamer tot 2027 blijft zitten en het voor zowel VVD als CDA belangrijk is om een extra zetel te gaan bezetten. Plus dat met een vorm van hogere school koehandel ik zelfs niet uitsluit dat er toch afspraken worden gemaakt waardoor niet alleen de regeringscoalitie 23 zetels haalt, maar GroenLinks/PvdA ook 15.
Let in ieder geval op wat er met de restzetels van 50PLUS en de regionale partijen gaat gebeuren. Doorgaans werken die partijen samen, maar als ze nu samen niet hun derde kunnen behalen zouden ze best wel eens een “goede prijs” kunnen krijgen als zij de regeringspartijen aan een extra zetel helpen.
Wordt het niet eens tijd dat we de Eerste Kamer rechtstreeks kiezen of dat we niet de Statenleden zelf laten kiezen, maar de stem van de Statenleden automatisch toerekenen aan de partij die zij vertegenwoordigen in plaats van ruimte te laten voor deze beschamende koehandel wat plaats vindt met de stemmen van de kiezers?
U heeft zojuist gelezen: Koehandel op het Binnenhof om meerderheid Eerste Kamer.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Blijf onze site steunen met af en toe een kleine donatie. Klik hier.
