Revolutie Domino

Leestijd: 3 minuten

Revolutie Domino

Het domino-effect in de Arabische wereld dat nu aan de gang is (eerst Tunesië, daarna Egypte en vervolgens ?) is op andere plekken en op andere momenten in de geschiedenis vaker voorgekomen. De ondergang van het communisme in Oost-Europa in 1989 is daarvan een goed voorbeeld. Dat domino-effect in 1848 (revolutie in Berlijn en Parijs) was de basis voor de invoering van de parlementaire democratie in maart van dat jaar. (Koning Willem II was bang dat die revolutie zou overslaan naar Nederland en voerde het plan van Thorbecke uit).

Dat domino-effect treed op als er een meerdere landen een grote vertrouwenscrisis is tussen de bevolking en de leiding van het land, gecombineerd met een forse economische crisis (of hongersnood, zoals in de vorige eeuwen het geval was).

Als er in Nederland over dit soort ontwikkelingen wordt gesproken dan heb je steeds het gevoel dat het alleen kan geschieden in verre landen, waar hele of halve dictatoren al lang de baas zijn en geen sprake is van democratie. Dus men sluit impliciet of expliciet uit dat zoiets binnen Westerse democratieën kan gebeuren.  

Ik denk dat dit een foute inschatting is.

De situatie bij de Westerse democratieën is niet één-op-één vergelijkbaar zijn met die landen waar de onrust tot machtswisselingen hebben geleid. Maar er is zeker een niet geringe kans aanwezig dat ook in één van die Westerse democratieën het volk in opstand komt hetgeen tot een aanpassing zal leiden van de machtsstructuur in dat land. En ook dan dreigt er in die Westerse democratieën een domino effect. Daarbij hoeft het niet te zijn dat dit allemaal gebeurt met grote geweldsuitbarstingen. Er zijn ook machtswisselingen geweest die vreedzamer verliepen. Grote aantallen mensen bivakkeren een lange tijd op een centraal plek om de machthebbers weg te krijgen.  

De elementen voor een dergelijke omslag zijn namelijk ook herkenbaar in veel Westerse democratieën. Er zijn veel landen waar voor een niet gering deel van de bevolking de economische situatie slecht is en de vooruitzichten gering (neem bij voorbeeld Spanje). De slagvaardigheid van de bestuurlijke leiding is laag (met op dit moment als ultiem voorbeeld België). En het vertrouwen van de burgers in de politieke leiders is niet groot en dalend (in vrijwel alle landen in Europa). Daarbij zie je vrijwel overal voorbeelden waar het 19^e eeuwse democratische systeem ervoor zorgt dat binnen de politiek regelmatig beslissingen genomen worden waar geen draagvlak bij de bevolking voor is.

De besluitvorming voor de nieuwe Afghanistanmissie is daar een goed voorbeeld van. Ondanks het feit dat circa drie kwart van de aanhang van Groen Links tegen de missie is, besluiten de vertegenwoordigers van die kiezers voor de missie te stemmen. Uit Schaduwkamer.nl blijkt dat van de ruim 40 moties die in het najaar aan de kiezers zijn voorgelegd de Tweede Kamer in meer dan de helft va de gevallen anders besloot dan de meerderheid van de bevolking.

Kloof

Het is opmerkelijk hoe de politieke en bestuurlijke elites in de Westerse democratieën (en zeker ook in Nederland) zich keer op keer niet lijken te realiseren dat de kloof tussen overheid en burger steeds groter wordt. En dat zij –met een beroep op hun eigen verantwoordelijkheid- besluiten nemen die absoluut niet gedragen worden door de bevolking. Impliciet (en vaak ook nog expliciet) geven zij aan zich beter/slimmer te voelen dan de mensen die zij vertegenwoordigen.

Maar met grote regelmaat kan de burger vaststellen dat wat de overheid zegt of aankondigt niet klopt met de werkelijkheid. Vrijwel ieder infrastructureel project kost veel meer dan van te voren gesteld, duurt veel langer dan van te voren gepland, en levert doorgaans ook niet datgene op wat men heeft toegezegd. (Bij ICT-overheids projecten is dat meestal nog erger). De controle via toezicht bestaat doorgaans slechts op papier.

En als bij de verkiezingsuitslagen de gevestigde partijen (zwaar) verliezen, en er geen stabiel bestuur gevormd kan worden dan is het de schuld van die (domme) kiezer. En aan echte hervormingen waarbij de burger serieus wordt genomen begint men niet, bang dat men is dat het de eigen macht aantast.

Evenals Ben Ali in Tunesië en Mubarak in Egypte hebben ze niet door dat ze daarmee zelf de kans vergroten dat de Revolutie Domino uiteindelijk ook hen zal treffen.

U heeft zojuist gelezen: Revolutie Domino.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.