Wat veroorzaakte de daling van de reproductiefactor?

Leestijd: 4 minuten

Wat veroorzaakte de daling van de reproductiefactor?

Bij de presentatie aan de Tweede Kemer van 25 juni werd door prof. Van Dissel een grafiek getoond van het verloop van de reproductiefactor. Bij nader inzien liet deze grafiek (veel) meer zien dan je op het eerste gezicht zou denken.  Het was een onderdeel van een presentatie aan de Kamercommissie voorafgaande aan het debat in de Tweede Kamer die middag.

Het was deze grafiek:

Voor degenen, die de dagelijkse rapportages van het RIVM volgen was hier iets opvallends aan de hand. In de dagrapportages staat namelijk ook de grafiek van het Reproductiegetal. Maar die ziet er iets anders uit. Kijk maar:

Het verschil zit in het feit dat de onderste grafiek gebaseerd is op de dagelijkse opgaves van de GGD ten opzichte van de ziekenhuisopnames, teruggerekend naar de eerste ziektedag van de patiënten.

NICE  is een stichting die de ruimte en bezetting bijhoudt van IC-units in Nederland. (Dr. Gommers is daarvan de voorzitter). Tot nu toe werd door die organisatie alleen de ontwikkeling van de IC-patiënten naar buiten gebracht. Maar bij de presentatie aan de Tweede Kamer staat echter “NICE ziekenhuisopnames”.  Besef dat op basis van de bekende cijfers het aantal ziekenhuisopnames ongeveer 4 keer zo hoog is als het aantal IC-opnames. (Bij navraag bij NICE werd gemeld dat die geen ziekenhuisopnames bijhoudt, waarschijnlijk had hier moeten staan  “IC-opnames”.

Presentatie Tweede Kamer

Als we deze presentatie van prof. Van Dissel aan de Tweede Kamer bekijken van 3 weken eerder dan zien we dat hij toen nog wel de grafiek presenteerde die in het RIVM-rapport dagelijks zat.

Waarom zou prof. Van Dissel nu bij de laatste presentatie aan de Tweede Kamer een grafiek gepresenteerd hebben op basis van NICE-data, terwijl tot nu toe in alle rapporten van het RIVM deze grafiek is getoond op basis van GGD-data?

Daar kun je natuurlijk alleen maar naar raden, maar er zijn wat belangwekkende indicaties.

Kijk eens goed op welke datum de reproductiefactor bij de dagelijkse grafiek van het RIVM onder de 1 daalt. Bij het aandachtig bestuderen van de dagelijkse grafiek is dat zondag 15 maart. Volgens de formule van prof. Wallinga betekent dit dat het aantal nieuwe COVID-19 besmettingen kleiner was dan het aantal nieuwe COVID-19 besmettingen op 11 maart. En dat was dus de eerste dag dat het onder 1 is gezakt. Eenvoudig gezegd: wat we precies gedaan hebben als Nederlanders maakt even niet uit, maar alles bij elkaar heeft het op 15 maart gezorgd voor een per saldo afname van het aantal besmette personen in Nederland.

15 maart is de dag geweest dat aan het eind van de dag de ministers Bruins en Slob nieuwe maatregelen aankondigden. Het was voor het eerst dat het woord 1,5 meter gebezigd werd.

Dit was de letterlijke tekst van minister Bruins:

Van diverse kanten is de afgelopen tijd aandacht gevraagd voor het feit dat deze reproductiefactor dus al op 15 maart onder de 1 was gezakt. Op de dag dat voor het eerst expliciet de term “1,5 meter” werd geuit.

Maar als we naar de grafiek kijken die prof. Van Dissel van 25 juni in de Tweede Kamer presenteerde, dan is de datum dat de grafiek onder de 1 zakt iets later in de tijd, namelijk op 19 maart in plaats van op 15 maart.

Nu kan ik alleen maar raden naar waarom prof. Van Dissel bij de Tweede Kamer-presentatie die andere grafiek gebruikte, maar twee aspecten vielen mij op en die geef ik hieronder weer:

1. Op 25 juni gebruikte prof. Van Dissel die grafiek op basis van NICE bij de Tweede Kamer. Maar in de dagrapporten van het RIVM (ook op 28 juni) werd gewoon de grafiek gebruikt die men steeds gebruikte, met 15 maart wel als belangrijke datum.
   
2. Bij het nader bestuderen van de aan de Tweede Kamer gepresenteerde grafiek had het RIVM wel selectief geshopt uit de maatregelen die in maart door de regering zijn genomen. Ik laat jullie nu de grafiek weer zien, maar nu in rood ook nog andere maatregelen die genomen zijn/aangekondigd zijn.

Relevantie

Nergens staan in het overzicht van het RIVM dus maatregelen die betrekking hadden op afgelasting van bijeenkomsten. Vanaf 9 maart in Noord-Brabant, vanaf 12 maart de grote bijeenkomsten in Nederland. Op 15 maart werden er ook vrijwel geen kerkdiensten meer gehouden. Op 23 maart was de persconferentie van premier Rutte. Toen werd meer nadruk gelegd op social distancing.

Ik zal uitleggen wat daarvan de relevantie is. Steeds meer wordt gesteld dat de grote aanjager van de uitbraak van COVID-19 de zogenaamde superspreading events zijn. Hier schreef ik er over, toen op 2 juni in de New York Times het artikel stond “Just stop the superspreading”.   Daarin wordt o.a. gesteld dat het voorkomen van superspreading events veel belangrijker is dan het houden van de 1,5 meter. In dit filmpje heb ik dat op een visuele manier getoond.

Nu wordt met regelmaat door OMT, RIVM en Premier Rutte beweerd dat het onder controle krijgen van de besmettingen in Nederland met name toe te schrijven is aan het houden van de 1,5 meter. Dat is nu ook de basis voor het beleid in de komende tijd (“tot aan het moment dat er een vaccin is”, volgens Minister de Jonge).

Nu is de stelling van de twee professoren van het artikel van de New York Times van 2 juni jl. (en ook van mij) dat het verbieden van die bijeenkomsten (minimaal) een veel groter effect hebben gehad dan het zich houden aan de 1,5 meter.

Opmerkelijk

In het kader van die verschillende opvattingen is het op z’n minst opmerkelijk dat het RIVM bij de presentatie van de grafiek aan de Tweede Kamer juist die belangrijke besluiten op 9 maart en 12 maart rondom het verbieden van bijeenkomsten niet vermeldt.  En dan ook nog bij een grafiek, die het moment dat de reproductiefactor onder de 1 daalt voor het eerst op 19 maart plaatst, in plaats van op 15 maart.

Maar ik heb helaas al vaker moeten vaststellen dat bij de informatievoorziening rondom deze crisis, data -om het eufemistisch te zeggen- “gepresenteerd wordt” om het gewenste doel te bereiken.

Ik sluit maar af met de slotzinnen van het artikel van de twee professoren in de New York Times. Misschien dat die als tegenwicht ook eens gelezen kunnen worden door de politici in Den Haag?

U heeft zojuist gelezen: Wat veroorzaakte de daling van de reproductiefactor?

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.