Het beleid is de afgelopen jaren volledig gericht op het aantal opnames in ziekenhuis en IC, maar onze gezondheid in zijn algemeenheid is volledig uit het oog verloren. De oversterfte is daarbij een goede indicatie hoe het met onze gezondheid gesteld is.
Oversterfte betekent dat er tijdelijk meer mensen overlijden dan volgens de prognose op basis van de cijfers van voorgaande jaren verwacht mag worden. Begin maart van het jaar in 2020 zien we een oversterftepiek die veroorzaakt is door covid-19. Iedereen weet dat er inmiddels vele duizenden inwoners zijn overleden aan dit virus en het heeft ervoor gezorgd dat er vorig jaar meer mensen zijn overleden dan gemiddeld. In dit stuk bekijken we de sterfte over het hele jaar.
Wat veel mensen niet weten, is dat er dit jaar meer sterfte is dan vorig jaar, terwijl er juist veel minder mensen aan covid-19 zijn overleden. Er is een verstoord sterftepatroon dat we niet eerder hebben gezien.
Een blog van Jillis Kriek en Herman Steigstra.
Lees volledig artikel: De Blinde vlek van het corona beleid
Sterfte in 2021 fors verhoogd, maar niet door covid-19
Er is vaak discussie over de reden van sterfte en oversterfte. Is de sterfte toegeschreven aan corona of het onderliggend lijden en ouderdom? Meer dan 95 procent van de sterfgevallen heeft onderliggend lijden en/of is op leeftijd. We moeten ons goed beseffen dat er maar een zeer selecte groep overlijdt uitsluitend door corona en andere luchtweginfecties. Er is op dit moment sprake van ‘dubbele vergrijzing‘. Dit houdt in dat binnen de groep 65-plussers het deel 80-plussers toeneemt, hierdoor overlijden er ook meer mensen.
Om bloot te leggen welke invloed de genomen maatregelen zouden kunnen hebben op de sterfte, is er een selectie gemaakt van de weken waarin de sterfte door/met corona verwaarloosbaar is. Omdat corona een seizoengebonden virus is en het virus met name in de koude maanden sterfte veroorzaakt, beperken wij ons tot de zomermaanden. We vergelijken het aantal overlijdens met het gemiddelde aantal van de 4 voorgaande zomers (2016-2019), gegroepeerd per week. We nemen daarvoor week 23 tot en met week 40. Op deze manier kunnen we zien wat er anders is dan in voorgaande jaren los van sterfte door corona.
Op de site virusvaria.nl zijn over dit onderwerp ook al twee interessante artikelen verschenen (1), (2).
We laten eerst de samenvatting zien van de berekeningen in onderstaande tabel.
Levensjaren
In 2021 is er voor alle leeftijden verhoogde oversterfte. Zelfs meer dan een verdubbeling van de oversterfte die er in 2020 ook al was. Voor de groep van 65 tot 80 jaar zijn er in de zomer 1910 mensen meer overleden dan verwacht, terwijl er in deze periode slechts 128 mensen overleden aan covid-19 zelf.
De oversterfte kunnen we ook vertalen in het aantal verloren levensjaren, als we de gemiddelde levensverwachting voor de betreffende groep in rekening brengen. Met name in de leeftijdscategorie van 65 tot 80 jaar zijn er in deze 17 weken bijna 30.000 levensjaren verloren gegaan, terwijl de sterfte aan corona in de zomer slechts 128 was. Als we dit beeld vertalen naar een volledig kalenderjaar, dan gaan er inmiddels 150.000 levensjaren verloren, nog afgezien van de 520.000 QALI levens per jaar, de schade berekend door het ministerie van EZM.
Optelsom van verhoogde sterfte
Vaak zien we na een jaar met veel oversterfte zoals in 2018 tijdens de griepepidemie, een verminderde sterfte in het jaar daarna, zodat het gemiddeld genomen redelijk constant blijft met een licht opgaande trend door de vergrijzing.
In 2020 is de oversterfte vanaf 65 jaar tijdens de wintermaanden verhoogd als gevolg van de corona. Dit wordt nu niet gevolgd door een jaar met minder sterfte maar zelfs een toename aan sterfte. Tot week 13 zien we wel de verwachte compensatie dip, maar dit wordt snel ingehaald door hard oplopende sterfte buiten het griepseizoen en hier lijkt nog geen einde aan te komen. Er is binnen alle leeftijdsgroepen duidelijk iets veranderd dit jaar dat de verhoogde sterfte veroorzaakt.
Laten we de grafieken per leeftijdsgroep eens afzonderlijk bekijken.
0-65 jaar
We zien hier in blauw de cijfers voor 2020 en in oranje die voor 2021. In 2020 is de eerste golf goed te onderscheiden, daarna vrijwel geen overlijdens in de zomermaanden en in september een geleidelijke toename van het aantal overlijdens. Deze lijn sluit links in oranje aan bij de cijfers in 2021. Vanaf de zomer zien we ook in 2021 vrijwel geen overlijdens meer.
Kijken we naar de oversterfte, dan kijken we dus alleen naar de weken 23 tot 40, het witte gebied. De ononderbroken lijnen geven de oversterfte weer. Voor 2020 zien we dus zelfs een lichte ondersterfte van 48. Voor 2021 echter zien we in deze 17 weken een duidelijk stijgende lijn. In de eerste maanden juist een dalende lijn, omdat er zowel in 2020 als 2021 geen griep is geweest.
65-80 jaar
We zien deels hetzelfde beeld als bij de 0-65 groep. In 2020 volgt de oversterfte het aantal overlijdens aan corona. Maar als we naar de oversterfte cijfers in 2021 kijken, zijn die volstrekt anders. Al vanaf het begin van het jaar een voortdurende stijging tot inmiddels boven de 5000 en in dit tempo doorgaand komen we ver uit boven de 6000 overlijdens. Het aantal overlijdens aan corona zelf zal niet boven de 2000 uit komen. Er moet dus gezocht worden naar een andere verklaring voor deze enorme oversterfte dan corona zelf.
80+
De cijfers voor de oudste leeftijdsgroep zijn iets anders dan de 65-80 jaar groep, maar het beeld is hetzelfde. Alleen covid-19 gerelateerde oversterfte in 2020, maar in 2021 een flinke oversterfte die niet meer gerelateerd is aan corona en die duurt nog steeds voort. De oversterfte is nu groter dan het aantal overlijdens aan corona zelf en neemt nog steeds toe.
Conclusies
We zien met name bij de leeftijdsgroep van 65 tot 80 jaar in 2021 een oversterfte die twee keer zo hoog ligt als in 2020. De oversterfte in 2020 had gelijke tred met het aantal overlijdens aan corona zelf. Terwijl het aantal overlijdens aan corona in 2021 in de weken 23-40 nog 128 was, was de oversterfte 1910. Op jaarbasis dus meer dan 5000!
Het totaal aantal verloren levensjaren is berekend op 55.000 maar dat is alleen van toepassing voor deze 17 weken. Als er een gelijk aantal jaren verloren gaat voor de overige weken, dan zijn er dus aan het eind van dit jaar meer dan 150.000 levensjaren verloren gegaan. De verwachting voor het totaal aantal overlijdens aan corona aan het eind van dit jaar staat nu op ongeveer 6000.
Voor de verklaring van de oversterfte moeten we verwijzen naar de zorg zelf, wij kunnen slechts de cijfers die hierop betrekking hebben herleiden uit de beschikbare cijfers. Wel kunnen we gissen en dan denken we aan zowel de schadelijke bijverschijnselen van het vaccineren als de afgenomen gezondheid als direct gevolg van het beperken van onze bewegingsvrijheid en/of uitgestelde zorg. Het blijft speculatie, maar een indirect gevolg van de aanpak van deze gezondheidscrisis lijkt vrijwel zeker.
Verantwoording
De cijfers van het aantal overlijdens zijn afkomstig van het CBS op Statline. De aantallen van aan corona overleden personen zijn afkomstig van het RIVM, te downloaden via de website allecijfers.nl. Deze gegevens zijn door ons samengebracht in een Excel file, te downloaden via deze link: Spreadsheet-Oversterfte. Een beknopte uitleg staat hier: Analyse oversterfte.
Herman Steigstra – Jillis Kriek
