Hoe veilig en effectief zijn de vaccins?

Dit is een aangepaste versie van ons originele artikel van 1 augustus. Mede op basis van input van verschillende kanten hebben wij de specifieke cijfers van de verschillende leeftijdsgroepen herberekend. Daardoor is de tabel met de afweging van de kansen aangepast.

Herfst campagne OMT-V(accinatie)

Er worden inmiddels alweer voorbereidingen getroffen om in de herfst te kunnen beginnen met vaccineren: Nieuwe coronavaccinatie in de herfst voor iedereen vanaf 12 jaar. Alhoewel de voorzichtige drang er inmiddels wel af lijkt te gaan, baart het ons nog steeds zorgen dat de vaccins aangeprezen worden als “Veilig en effectief”. Wel zijn er ook bij de Rijksoverheid nu signalen te lezen dat het effect van vaccinatie mogelijk slechts 4 weken bescherming biedt tegen besmetting. Dit is een uitspraak die daar te lezen is:

We weten inmiddels dat je ook mét een vaccinatie nog corona kunt krijgen. Het vaccin beschermt ongeveer tot 4 weken tegen besmetting. Dus ook met een herhaalprik kan je nog ziek worden. Maar, het vaccin voorkomt wél dat je ernstig ziek wordt. Je ziet dit ook aan de opnamecijfers van ziekenhuizen. Bij 60-plussers is 3 maanden na de laatste vaccinatie een afname van de bescherming te zien. Daarom is de herhaalprik juist voor deze groep mensen zo belangrijk.

Het ontbreekt nog steeds aan een proactieve voorlichting en goede cijfers. Over de effectiviteit van de vaccins is al heel veel gepubliceerd en het lijkt er inmiddels op dat de uitkomst van elke studie voornamelijk bepaald wordt door de randvoorwaarden. Je wordt bijvoorbeeld geteld als ongevaccineerd, als je binnen twee weken na vaccinatie overlijdt. Dat resulteert in een sterk vertekende VE.

Voorlichting overheid

De overheid zou verplicht moeten worden tot duidelijke voorlichting en ook actief verplicht worden tot een follow-up met formulier na vaccinaties. Per slot van rekening ga je in Nederland geen vaccinatie halen voor Gele Koorts als je niet naar een tropisch gebied gaat waar Gele Koorts heerst. Je weegt je risico’s en dan neem je, in overleg met de arts, een besluit.

Ook zou de overheid verplicht moeten worden de bevolking actief op de hoogte te stellen van de mogelijkheid de bijwerkingen te melden bij het LAREB.

Zo zou het ook moeten gaan bij het nemen van een vaccin tegen SARS-CoV-2, maar de overheid stelt alleen dat het “Veilig en effectief” is. Inmiddels komen er steeds meer geluiden die beide aspecten in twijfel trekken. Wat je nu dus zou willen, is een afweging kunnen maken tussen de effectiviteit die er nog wel is en de risico’s die het vaccineren met zich meebrengt. Helaas zijn voor beide aspecten alleen nog maar indicaties en de overheid neemt nog steeds geen reserves in de mond. Kennelijk is de overheid alleen bezig om het bestaande narratief in stand te houden.

Onze voorlichting

Middels dit artikel willen wij toch proberen om te voorzien in een stukje voorlichting, waarbij we uitgaan van een aantal veronderstellingen, die alle onzeker zijn. Deze voorlichting moet dan ook gezien worden als een raamwerk, dat behulpzaam kan zijn om toch een indruk te krijgen hoe voor iedereen zijn of haar kansen liggen. Vervolgens zou je aan elk van de aannames kunnen gaan sleutelen, aan de knoppen draaien en zien wat er dan gebeurt.

Welke informatie hebben we en hoe zeker zijn we daarvan:

• De komst van een nieuwe variant. Die zal waarschijnlijk wel komen en hoe besmettelijk zal deze zijn? We nemen hier aan dat een nieuwe variant een even groot aantal overlijdens zal kunnen opleveren, maar trendmatig lijken het er bij de komst van nieuwe varianten steeds minder te worden.
• Zal het nieuwe vaccin effectief zijn voor de nieuwe variant die we nog niet kennen? In de voorbeelden zullen we aannemen dat het nieuwe vaccin 100% effectief is tegen een nieuwe variant en ook een onbeperkte beschermingsduur zal hebben. Het is niet waarschijnlijk dat dit ook zo zal zijn, maar zo kunnen we wel de grenzen van de mogelijkheden onderzoeken. Een VE die ligt tussen de 0% en 50% lijkt realistischer en een beschermingsduur van 1-3 maanden lijkt ook waarschijnlijker.
• Hoe zit het met oversterfte? We zien aan de CBS-cijfers dat er sprake is van een zeer significante oversterfte. Het is niet zeker dat deze veroorzaakt is door vaccinatie, maar wel waarschijnlijk en in dit artikel nemen we dus aan dat dit wel het geval is. Zolang niet bewezen is wat de oorzaak van deze oversterfte is, moeten we hier ernstig rekening mee houden.

De basiscijfers

We veronderstellen dus dat vaccinatie straks niet alleen 100% effectief is, maar ook volledig verantwoordelijk voor de waargenomen oversterfte het afgelopen jaar.

We gebruiken alleen de sterftecijfers voor de Omikron (Covid-21) epidemie vanaf 1 januari 2022 t/m eind juli. Betrouwbare cijfers zijn nog steeds een probleem. Het RIVM lijkt met te lage overlijdenscijfers te komen, terwijl de wekelijkse cijfers van het CBS inmiddels meer dan driemaal zo hoog zijn als die van het RIVM.

We zien bij de cijfers van het CBS dat de aantallen overlijdens aan andere ademhalingsziekten in de winter van 2020/21 met 60% naar beneden zijn gegaan. Dit wekt de schijn dat corona andere longziekten verdrongen heeft.

Realistischer is de veronderstelling dat de overlijdensrapporten meerdere oorzaken vermelden en als corona daar dan één van is, dat vaak als primaire doodsoorzaak wordt gebruikt. Het zou een plausibele verklaring zijn dat de CBS-cijfers voor corona veel hoger uitvallen dan die van het RIVM. Het schreeuwt om nadere uitleg!

We gaan daarom uit van de officiële RIVM-cijfers en vermeerderen die met een derde van het verschil met de CBS-cijfers..

De oversterfte cijfers zijn herleid van de CBS-website. Het probleem is echter dat de leeftijdscohorten daar anders zijn dan de leeftijdscohorten die het RIVM gebruikt. Daarvoor hebben we moeten corrigeren.

We hebben de oversterfte berekend over de periode van mei 2021 tot juli 2022. Als we veronderstellen dat oversterfte het gevolg is van vaccinatie, dan moeten we daar beginnen met tellen. Maar het is een aanname dat een nieuwe ronde van vaccinatie in verhouding dezelfde oversterfte zal veroorzaken.

Naast onze eigen cijfers, zijn er ook in Duitsland cijfers door de overheid gepubliceerd over schade door vaccinatie. Deze artikelen verschenen recent:

• Half miljoen medische behandelingen door vaccins bij één Duits ziekenfonds.
• Duitse ziekenhuisfederatie eist intrekken vaccinatieplicht zorgpersoneel.
• Ernstige bijwerkingen overschrijden het risico op ziekenhuisopname met COVID-19 bij de Zweedse bevolking.
• 0,2 Verdachtsmeldungen pro 1.000 Impfdosen beträgt die Melderate ans @PEI_Germany für schwerwiegende Reaktionen.

Volgens meldingen in Duitsland resulteert dus 1 op de 5000 vaccinaties (dus bij ongeveer 1 op 1500 gevaccineerden) in zeer ernstige bijwerkingen, die ook daadwerkelijk gemeld worden. In Nederland zien we dat er een oversterfte is van 11.623, terwijl er rond de 11 miljoen gevaccineerden zijn. Dus als oversterfte veroorzaakt wordt door vaccinatie (nog steeds een aanname) dan overlijdt ongeveer 1 op de 1000 gevaccineerden.

Het is opmerkelijk dat LAREB deze cijfers niet meent te zien. Volgens schattingen zijn de cijfers van LAREB 15 maal lager dan vermoed.

Vaccin Effectiviteit

Over dit onderwerp zijn al heel veel studies verschenen en daar gaan we ons in dit artikel niet mee bezig houden. We geven hier slechts een raamwerk en gaan er gemakshalve van uit dat de vaccins die ontwikkeld worden voor de nog onbekende variant die in de herfst zou kunnen verschijnen, daarvoor een volledige bescherming kunnen geven. Ook gaan we ervan uit dat de herfstvariant voor evenveel overlijdens zou gaan zorgen als alle Omikron varianten bij elkaar. Dus vanuit preventie gezien de meest krachtige inzet van de vaccins die we ons kunnen voorstellen.

Omdat de naar leeftijd uitgesplitste cijfers maar tot begin februari 2022 beschikbaar zijn, zijn de cijfers vanaf het begin van de epidemie gebruikt en vervolgens omgerekend op basis van het totaalaantal Omikron overlijdens sinds 1 januari 2022 (gedurende de gehele epidemie overleden er tot eind juli 2022 22.469 inwoners aan corona, waarvan 1.554 aan de Omikron variant. Dit aantal is naar boven bijgesteld door een vermeende VE van 33%).

Het is zeker niet uit te sluiten dat er in een najaarsgolf evenveel potentiële overlijdens zullen zijn als in de huidige BA.5 golf (tot nu toe ongeveer 250 overlijdens). Dat zal resulteren in een evenredige daling van “bespaarde levens”.

Netto oversterfte

Als we willen weten wat het mogelijke gevolg is van het vaccineren dat we zien in de oversterfte cijfers, dan moeten we het netto-effect berekenen. Dat is de oversterfte zoals het CBS die rapporteert op haar website, na aftrek van het aantal overlijdens door corona zelf en daarvoor gebruiken we dus de RIVM-cijfers. Daarmee ontstaat deze grafiek voor “Netto oversterfte”:

We zien in deze grafiek dat gedurende het eerste jaar van de epidemie de netto oversterfte vrijwel nihil is. Alleen een ondersterfte in de eerste twee maanden, omdat er toen geen mensen overleden aan influenza, een normaal verschijnsel.

Van januari 2021 tot mei 2021 woedde de Alpha variant hier en zorgde voor rond de 6000 overlijdens. Daar tegenover stond een sterk verlaagde sterfte aan andere oorzaken, waardoor er in totaal een netto ondersterfte van bijna 4000 ontstond. Dit zien we in de grafiek als de tot juli dalende rode lijn.

Vanaf juli 2021 zien we dan de trend in de oversterfte ontstaan. Gemiddeld 15 onverklaarde overlijdens per dag voor de 80+ leeftijdsgroep en 13 per dag voor de 65-80 jarigen. Voor 0-65 jaar is de netto oversterfte rond de 1 per dag.

Als we deze cijfers omrekenen naar het aantal overlijdens per 100.000 inwoners, dan zijn dit de kansen per leeftijdsgroep:

Omdat het CBS geen opsplitsing geeft voor de leeftijden onder de 65 jaar, zijn we bij deze groepen uitgegaan van de verdeling van de overlijdensgevallen in het VAERS bestand van de VS. Die waren beschikbaar tot half november 2021 en wel uitgesplitst naar de leeftijdsklassen onder de 65 jaar.

In de rechterkolom staat de kans om te overlijden door de vaccinatie ten opzichte van de kans te overlijden aan corona. We zien dus dat voor de groep onder de 60 de kans om te overlijden door vaccinatie met tenminste een factor van ruim 15 wordt vergroot. Alleen boven de 80 jaar is die factor onder de 4.

Wat inmiddels zichtbaar wordt, maar waar we nog geen rekening mee houden, is een mogelijke verdubbeling van deze oversterfte die we sinds vier weken lijken te zien. Of dat het gevolg is van de tweede boosterronde in april (in week 14 50% vaccinatiegraad voor de ouderen) is uiteraard nog onduidelijk. In onze berekeningen gaan we nog steeds uit van 15/dag, 13/dag en 1/dag.

Het eindresultaat

Zoals gezegd gaan we uit van een 100% bescherming van het vaccin en veroorzaakte oversterfte die gelijk is aan de vastgestelde oversterfte als gevolg van de eerdere vaccinatie rondes. We kunnen dan voor elke leeftijdsgroep het verwachte aantal overlijdens per 100.000 inwoners naast elkaar plaatsen in een grafiek:

De blauwe balken geven dus voor elke leeftijdsgroep het aantal overlijdens per 100.000 dat voorkomen zal worden door de vaccinatie. De rode balken zijn de verwachte oversterftes als gevolg van het vaccineren bij dit scenario.

IC-bezetting

Naast het persoonlijke risico voor wie zich wel of juist niet heeft laten vaccineren, is er ook de zorg van de overheid voor overbelasting van de zorg en dan met name de IC capaciteit. Ook deze cijfers hebben we in beeld gebracht en we zien dan deze grafiek met het cumulatieve aantal ligdagen op de IC voor corona patiënten:

Het eerste dat opvalt, is dat het verloop van het aantal bezette bedden in een vrijwel rechte lijn verloopt van de herfst 2020 tot het aanbreken van het voorjaar 2021. De vaccinatie startte in de winter van 2020/21 en het lijkt geen enkele invloed gehad te hebben op de IC-bezetting. Sterker nog, het aantal ligdagen geteld vanaf de start van de vaccinatie (147.786) is groter dan het aantal ligdagen voordat het vaccineren begon (131.229). Vanaf de komst van de Omikron variant daalde de IC-bezetting snel. Op de top van de epidemie op 7 april 2020 lagen er 1424 op de IC’s en nu ligt dat aantal rond de 40, terwijl we nu op de top van de “Zomergolf” zitten. Ook met een “Herfstgolf” is een overbezetting van de IC’s met deze milde Omikron variant niet meer te verwachten.

Het OMT-V-advies

Op 26 juli bracht het nieuwe Outbreak Management Team Vaccinatie (OMT-V) een advies uit over een nieuwe vaccinatieronde in de tweede helft van september: Advies 1e OMT-V over COVID-19. Het eerste dat opvalt is dat er geen enkel cijfer wordt genoemd (niet in het advies noch in de bijlage), alleen maar veronderstellingen en de aanbeveling om al vanaf 12 jaar het vaccin aan te bieden. Met name ook voor zorgpersoneel, omdat zij ook gezien worden als mogelijke verspreiders van het virus. Verder eigenlijk alleen mitsen en maren zonder cijfermatige onderbouwing. Wellicht is het mogelijk om de cijfers die in dit artikel worden gepresenteerd als addendum toe te voegen aan het advies.

Conclusies

Op basis van een veronderstelde VE van 100% en een risico op overlijden op basis van de CBS-oversterftecijfers over het afgelopen jaar, moet worden geconcludeerd dat in algemene zin vaccinatie risico verhogend werkt. Wel moet worden opgemerkt dat de cijfers behaald uit het verleden geen enkele garantie voor de toekomst geven. De veronderstelde effectiviteit van de nog op de markt te komen vaccins voor de nog onbekende variant in september zal waarschijnlijk ook een stuk onder de 100% liggen. Ook de mate van bijwerkingen is uiteraard nog onbekend. De stelling van de overheid dat het vaccin “Veilig en effectief” is, staat zwaar onder druk bij de meeste leeftijdsgroepen.

Op grond van bovenstaande overwegingen, wordt het risico te overlijden aan vaccinatie op tenminste een factor 5,7 hoger geschat dan het verkleinen van het risico te overlijden aan corona bij de groep onder de 80 jaar. Als de vaccins een lagere bescherming dan 100% bieden, dan wordt het risico zelfs evenredig hoger. Aan de andere kant, als de bijwerkingen van de nieuwe vaccins minder zijn dan waarvoor we vrezen op grond van de ervaringen met de huidige vaccins, dan wordt het risico ook evenredig kleiner. Maar ook dat risico kunnen we pas over een jaar vaststellen. Het rechtvaardigt een duidelijke waarschuwing en “informed consent” bij het geven van het vaccin.

Vaccinatie moet een persoonlijke overweging blijven. Als iemand voor zichzelf de overtuiging heeft baat te hebben bij vaccinatie, moet het mogelijk blijven de prik te kunnen krijgen. Al zou het alleen maar zijn om daarmee een zekere gemoedsrust te bereiken. Maar vaccineren onder de 60 jaar lijkt vrijwel nooit enig voordeel te hebben.

Terugkijkend naar de golven sinds de vaccinatie tot eind 2021 lijkt ook daar vaccinatie meer schade te hebben gegeven dan bescherming bij de meeste leeftijdsgroepen. Ook zien we een sterke afname van overlijden aan “andere ziekten”, wat de suggestie wekt dat er sprake is van een aanzienlijk deel “met corona”. Het lijkt toch lastig om nog vol te houden dat de vaccins “Veilig en effectief” voor iedereen zijn.