Op weg naar TK2023

Leestijd: 4 minuten

Op weg naar TK2023

De verkregen informatie is echter nog beperkt in zijn voorspellende waarde voor de uitslag van 22 november omwille van de volgende redenen:

1. Het is nog onduidelijk of Pieter Omtzigt aan de verkiezingen deelneemt en wie de lijsttrekkers zullen zijn voor partijen als PvdA/GroenLinks, D66 en het CDA.
2. Er moet nog een verkiezingscampagne plaatsvinden. Uit ervaring blijkt dat veel kiezers tijdens de campagneperiode nog van mening veranderen. Gezien het aantal nieuwe partijleiders en de zekerheid van een nieuwe premier, zal dit effect wellicht nog sterker zijn dan voorheen.

We willen op twee manieren inzicht geven in de huidige electorale machtsverdeling en de mogelijke impact van de voorkeur voor de volgende premier.

• Naast de peiling over politieke voorkeur hebben we ook enkele hypothetische vragen gesteld, zoals “Wat als Pieter Omtzigt met een eigen lijst meedoet?” of “Wat als Frans Timmermans de lijsttrekker wordt van PvdA/GroenLinks…?”
• We hebben een lijst van potentiële premiers voorgelegd, waarbij we de respondenten hebben gevraagd of ze positief of negatief zouden reageren als de betreffende persoon de volgende premier van Nederland wordt.

Huidige zetelverdeling

Allereerst hebben we onze gewoonlijke vraag gesteld wat men zou stemmen als er nu Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn. Daarbij kan de ondervraagde zelf inschattingen maken van de huidige situatie van de partij en de keuze van de lijsttrekker.  Dit is de uitslag met de peiling van 2 weken geleden als referentiekader.

Drie lijsten staan nu gelijk op 25 zetels. Het grote verschil met twee weken geleden is dat de VVD 5 zetels is gestegen. Dat is het netto-effect van de breuk in het kabinet en de aankondiging van de nieuwe lijsttrekker Dilan Yeşilgöz. De combinatie PvdA/GroenLinks levert, althans nu, geen extra winst op. BBB staat op 25 zetels. Dat is circa 3% minder dan gehaald is bij PS2023. Het verlies is met name gegaan in de richting van de PVV en de VVD (in de laatste paar dagen).

Dezelfde vraag is gesteld, maar dan inclusief Pieter Omtzigt als die met een eigen lijst aan de verkiezingen zou deelnemen. Het resultaat is duidelijk, dan heeft lijst Pieter Omtzigt de grootste aanhang:

Uit de tabel en grafiek is goed op te maken waar de 29 zetels voor Pieter Omtzigt vandaan komen. 10 zetels gaan er af bij BBB en 3 zetels bij PVV en PvdA/GL. Bij de overige partijen zijn het er minder. Maar wel is het zo dat er per saldo vervolgens 10 partijen zijn met 5 of minder zetels, inclusief het CDA en de SP. Die 10 partijen hebben bij elkaar 34 zetels.

Goed is ook te zien dat BBB dan wegzakt naar de vierde plaats, nog maar enkele zetels groter dan de PVV.

Lijsttrekkers alternatieven

Bij meerdere partijen is het nog onzeker wie de lijsttrekker wordt. Voor de voornaamste partijen hebben we in onze peiling geprobeerd te bepalen welk effect de keuze van een bepaalde lijsttrekker op de electorale positie van de desbetreffende partij zou kunnen hebben. We hebben verschillende namen voorgelegd maar constateerden dat het, op één uitzondering na, weinig verschil maakt.

Alleen wanneer we de naam van Frans Timmermans als lijsttrekker voor PvdA/GroenLinks voorlegden, zagen we een toename van drie zetels. Deze winst lijkt ten koste te gaan van D66, PvdD en SP. Echter, bij Marjolein Moorman merkten we geen verschuiving, hetgeen waarschijnlijk gerelateerd is aan haar relatieve onbekendheid op nationaal niveau.

Wanneer we Jesse Klaver voorstellen als lijsttrekker van PvdA/GroenLinks, of Rob Jetten en Kajsa Ollongren bij D66, zien we nauwelijks enige verandering in de electorale positie van deze partijen.

Daarom tonen we alleen de tabel voor Frans Timmermans als potentiële lijsttrekker voor PvdA/GroenLinks, met daaraan toegevoegd het hypothetische scenario dat Pieter Omtzigt met een eigen lijst aan de verkiezingen deelneemt. In dat laatste geval zou PvdA/GroenLinks één zetel minder verliezen aan Pieter Omtzigt.

De premierskeuze

Ten slotte: de regeringscoalitie

Zoals aan het begin al vastgesteld is, zullen de keuze van Omtzigt en de campagne tussen de lijsttrekkers (en eventuele premierkandidaten?) nog veel veranderingen teweegbrengen. Echter, er is nog een aspect dat een belangrijke rol kan spelen in de uitkomst van de verkiezingen: welke regering na de verkiezingen gevormd zal worden.

Alle bovenstaande resultaten suggereren dat bij elke meerderheidsregering de VVD betrokken zal moeten zijn, ongeacht of de partij nu 23 of 38 zetels behaalt. Tegelijkertijd lijkt het erop dat PvdA/GroenLinks de grootste partij kan worden (vooral als Aboutaleb als mogelijke premierkandidaat meedoet). Maar om dan te kunnen regeren moet die partij gaan samenwerken met de VVD. En vermoedelijk moet er dan nog een partij bij komen (D66 of CDA). De vraag is echter of de VVD deel wil uitmaken van een dergelijke coalitie. Of nog anders gesteld: willen de potentiële kiezers van de VVD dat wel?

Als Pieter Omtzigt meedoet aan de verkiezingen, zou zijn partij samen met VVD en BBB al dicht bij de 65 tot 70 zetels kunnen komen. Maar zelfs zonder een deelnemende Pieter Omtzigt zou een combinatie van de VVD met partijen rechts van hen meer in lijn liggen met de wensen van de VVD-kiezers.

Dit heeft ook belangrijke gevolgen voor de campagne. Als de VVD geen uitspraak doet over mogelijke samenwerking met PvdA/GroenLinks in een coalitie, is de kans groter dat potentiële VVD-kiezers voor een partij rechts van de VVD kiezen. Dit kan op zijn beurt de verkiezingen weer een eigen dynamiek geven.

Dit alles staat nog los van de thema’s die tijdens de campagne een rol zullen spelen, waarbij de actualiteit van half november ook een aanzienlijke invloed kan hebben. Daar zal ik volgende week dieper op ingaan.

U heeft zojuist gelezen: Op weg naar TK2023.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.