Zo kan wel een regering gevormd worden die verbindt

Leestijd: 6 minuten

Zo kan wel een regering gevormd worden die verbindt

Aan de verkenner/informateur

Als de electorale ontwikkelingen worden bekeken zal het duidelijk zijn, dat de schommelingen tussen verkiezingen steeds groter worden. Maar ook valt op dat direct na de vorming van een regering de populariteit van de deelnemende partijen onder het electoraat snel afneemt. Ondertussen neemt de polarisatie in de samenleving steeds meer toe. Heel lang hadden we in Nederland verkiezingsuitslagen waar drie grote partijen de dienst uitmaakten. De middenpartij (CDA) koos of het over links (PvdA) of rechts regeerde. De partijen op de flanken waren en bleven klein. In 2010 nam de VVD de centrale rol over en kon in 2012 nog gebruik maken van de PvdA die door de tweestrijd Rutte-Samsom nog 38 zetels haalde. Maar sinds 2017 is die situatie voorbij en VVD, CDA + PvdA haalden bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen nog maar een kwart (sic) van alle stemmen.

Besef dat in 1989 deze drie partijen nog meer dan 80% van de stemmen haalden. Zelfs nu met de combinatie PvdA+GroenLinks haalden de drie partijen bij deze Tweede Kamerverkiezingen nog slechts 35%. Het is een illusie dat als de formatiebesprekingen toch weer zorgen voor een combinatie met minstens 76 zetels in de Tweede Kamer, dat dit wel een stabiele regering zal worden die slagvaardig de problemen kan aanpakken en de polarisatie in de samenleving kan doen verminderen. Integendeel zelfs. Met als gevolg een nieuwe verkiezingsuitslag bij volgende verkiezingen, die de puzzel nog ingewikkelder maakt. Daarom dit voorstel dat kan uitgevoerd worden zonder verandering van de grondwet, past bij de wereld van vandaag en morgen en de mogelijkheid biedt om tegenstellingen in de samenleving en de politiek te overbruggen. Al eerder heb ik dit plan beschreven, maar ik spits het nu toe op deze verkiezingsuitslag.

Organiseren van draagvlak

Onze grondwet biedt niet veel ruimte om echt ingrijpende veranderingen toe te passen. Maar toch is het urgent om binnen de randvoorwaarden die er wel liggen naar een modern systeem te gaan, waarbij draagvlak ten aanzien van de aanpak van maatschappelijke problemen belangrijker is dan de minstens 76 zetels die de regeringspartijen hebben om hun onderlinge compromissen door het parlement te krijgen.

Dit zou die aanpak kunnen zijn op basis van de verkiezingsuitslag van 22 november jl.

 A. Regeringsvorming

• • Als we uitgaan van 19 ministeries dan gaan we bij de nieuwe aanpak tot regeringsvorming ervan uit dat iedere partij die 6 zetels of meer haalt 1 of meer ministeries krijgt. Op het ministerie komen een minister en een staatssecretaris van één partij. Bij de huidige uitslag zou dat kunnen zijn: PVV (6), PvdA-GroenLinks (4), VVD (4 ), NSC (3 ), D66 (1) en BBB (1). Maar bij de toebedeling van de ministeries zouden de aantallen per partij kunnen worden aangepast.

• • Er wordt een premier gezocht waar de deelnemende partijen in meerderheid achter staan en die past bij de opzet van deze regering. Dus in ieder geval geen prominente politicus van één van de deelnemende partijen.

• • De ministeries worden vervolgens toegewezen op basis van de keuzes van de partijen. Dat kan in onderling overleg, maar als men er niet uitkomt, is er een toewijzingsmethode (volgorde van kiezen) op basis van het aantal zetels dat iedere partij heeft.

B. Regeerakkoord

• • De partijen maken alleen basisafspraken over de wijze waarop men binnen de regering met elkaar omgaat. Niet over inhoudelijke onderwerpen.

• • Er wordt geaccepteerd (en ervan uitgegaan) dat noch de ministers, noch de deelnemende partijen het in de vier jaar van de regeringsperiode met elkaar eens moeten worden. Meerderheden zijn voldoende. Dat houdt ook in dat in de Tweede Kamer de partijen niet hoeven mee te stemmen met de voorstellen van de regering. Als men niet meestemt, heeft dat geen gevolgen voor het voortbestaan van het kabinet.

• • In het regeerakkoord spreken de partijen een procedure af hoe men de kiezer bij het democratisch proces betrekt, waarbij draagvlak organiseren het belangrijkste onderwerp is. Die procedure staat hieronder uitgelegd.

C. (Wets-)voorstellen

De cruciale component van deze vernieuwing zal liggen in de wat andere rol van de Kamers in relatie tot de kiezers in de volgende vier jaar. Dat wordt op de volgende wijze geregeld.

• • Een minister zal proberen een meerderheid te krijgen binnen de regering om op die manier voorstellen in de Tweede Kamer te brengen. Als er dan een meerderheid binnen de regering voor is dan is de kans ook groot dat er een meerderheid in de Tweede Kamer is.

• • Als de regering echter niet in meerderheid voor het voorstel is dan kan de minister proberen zijn/haar voorstel wel door de Tweede Kamer te krijgen.

• • Mocht de Tweede Kamer het voorstel afwijzen (ongeacht of het een voorstel was van de meerderheid van de regering of van een afzonderlijke minister) dan heeft de minister de mogelijkheid om het (wets-)voorstel aan de kiezer voor te leggen.

D. Uitspraak van de kiezer

Als de minister besluit het voorstel aan de kiezer voor te leggen dan is dat één-op-één het voorstel dat de Tweede Kamer had afgewezen. Het voorleggen aan de kiezer kan snel en eenvoudig op de volgende wijze geschieden:

• • Het gaat er niet om of er meer mensen voor of tegen zijn. Het gaat er alleen om of er een meerderheid onder de bevolking “voor” het (wets-)voorstel is. De “meerderheid” wordt als volgt berekend: Bij de Tweede Kamerverkiezing zijn 10.4 miljoen mensen opgekomen dan is dus 5.2 miljoen plus 1 die meerderheid.

• • Kort na het afwijzen door de Tweede Kamer vindt het proces plaats om vast te stellen of die meerderheid in de bevolking er wel is. Gedurende een periode van 3 weken kunnen op digitale wijze (DIGI-ID) en via stemformulieren in gemeentehuizen/stadsdeelkantoren degenen die vóór het voorstel zijn hun stem uitbrengen. Terwijl dit gebeurt, wordt dagelijks de tussenstand bekend gemaakt. Als de grens van de helft plus één is gehaald (5.2 miljoen stemmen), dan is er dus een meerderheid.

• • In het regeerakkoord is door de partijen afgesproken dat bij het halen van die meerderheid in de Tweede Kamer alle partijen uit de regering alsnog voor het voorstel zullen stemmen. Dus daarmee heeft dan de bevolking de eerste stemming van de Tweede Kamer overruled.

• • Er is ook nog een noodrem voor de burgers. Als de Kamer in meerderheid een (wets-) voorstel heeft aangenomen dan kan het via een correctief referendum worden tegengehouden. Maar die eisen zijn dan wel streng: binnen een maand moeten 1 miljoen mensen aangeven dat correctief referendum te willen. En bij de stemming moet twee derde van de Nederlanders die bij de Tweede Kamer hebben gestemd zich er tegen uitspreken.  Degenen die voor het voorstel zijn hoeven dan niet te stemmen.(Technisch gezien wordt het op dezelfde manier uitgevoerd als de stemming om een voorstel van de minister te steunen.)

De vele voordelen van deze aanpak

Dit is een aanpak met vele voordelen:

• • De regeringsvorming kan snel. Er is weinig kans op een tussentijdse val en nieuwe verkiezingen.

• • Partijen kunnen veel transparanter opereren ten aanzien van hun voorstellen en hun stemkeuzen, omdat ze niet gebonden zijn aan het regeerakkoord. Daarbij kunnen ze ook duidelijk maken, dat ze via onderhandelen met andere partijen steun zijn gaan geven aan een bepaald voorstel, in ruil voor de steun die de andere partijen dan geven aan het voorstel van de eigen minister.

• • Bij de besprekingen en stemmingen binnen de regering en de Tweede Kamer speelt het draagvlak onder de bevolking een belangrijke rol. Een minister staat namelijk sterk als het duidelijk is dat er forse steun onder de bevolking is. De minister staat zwakker als die steun onder de bevolking er niet is en zal dan moeten proberen, via aanpassingen of anderszins, toch steun in de Tweede Kamer te krijgen.

• • Last but not least: omdat alle partijen met meer dan 6 zetels in de regering vertegenwoordigd zijn zal de bevolking zich meer door die regering vertegenwoordigd voelen en veel minder uitgesloten. De partijen zullen veel minder gaan polariseren omdat ze niet, zoals nu, hetzij 4 jaar in de regering zitten of 4 jaar in de oppositie. Dat kan bijdragen aan een vermindering van de polarisatie in de samenleving.

Grondwet

Dit is een aanpak, die kan worden ingevoerd zonder een wijziging van de grondwet. Veranderingen die een wijziging van de grondwet vragen zijn zeer tijdrovend en dienen op een gegeven moment 2/3e steun in het Parlement te krijgen. Iets wat met de huidige versplintering steeds onhaalbaarder is om te realiseren.

Samen

Vanzelfsprekend dient dit plan verder uitgewerkt te worden en fijn geslepen. Maar dat zou de komende weken tijdens de kabinetsformatie kunnen gebeuren door de deelnemende partijen. En we krijgen de broodnodige vernieuwing in onze politieke cultuur, die er veel meer op gericht zal zijn om samen de problemen aan te pakken in plaats van elkaar te bestrijden en te zorgen dat een nieuwe regering zo snel mogelijk valt.

U heeft zojuist gelezen: Zo kan wel een regering gevormd worden die verbindt.

Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.