De polarisatie neemt steeds verder toe

Geplaatst op 26 april 2024 • Aanpassing 1 week geleden door Editor Yolanda

Geschreven door Maurice de Hond

De polarisatie neemt steeds verder toe - 87439

Samenvatting van het artikel

Door een combinatie van redenen neemt de polarisatie verder toe. De groepen aan de flanken zijn een stuk groter geworden. De frustratie is verder toegenomen. En de analyse van wat er echt aan de hand is ontbreekt. Met funeste gevolgen voor de bestuurbaarheid van ons land.

Lees volledig artikel: De polarisatie neemt steeds verder toe

Leestijd: 5 minuten

De polarisatie neemt steeds verder toe

Ultra vs Extreem

Zowel uit interesse als beroepsmatig ben ik al jaren geabonneerd op zowel De Volkskrant als De Telegraaf en kijk ik zowel naar OP1 als VandaagInside (en nog veel andere programma’s bij de publieke en commerciële omroepen).

Ik stel vast dat de ene groep de andere als ultra-links uitmaakt en andersom de andere als extreem-rechts.

Nu was er altijd wel een forse animositeit tussen de uitersten van de vleugels op links en rechts, maar ik constateer toch een angstwekkend proces. Dat komt door:

Terwijl voorheen de omvang van de groepen aan de beide uiteinden vrij beperkt was (aan beide kanten minder dan 5%), inmiddels zijn ze fors groter. Dat hangt ook samen met de sterke krimp van het midden.
De toon wordt harder, er is een steeds grotere frustratie ten opzichte van de andere groep.
De impact van internationale spanningen (Oekraïne en Midden-Oosten).
Last but not least: de verkiezingsuitslag van de Tweede Kamer waarbij de PVV de grote winnaar werd, zorgde voor ingrijpende veranderingen in de wijze waarop de twee uitersten zich tot elkaar verhouden. Daarbij lijkt het erop dat de frustratie aan beide kanten daardoor vergroot is. Links door de verkiezingsuitslag zelf, waarbij de rechtse partijen een stuk groter werden dan de linkse partijen. En rechts doordat Wilders door allerlei hoepels moet springen om in de buurt van de macht te komen.

De impact hiervan is al groot, maar zal het komende jaar nog een stuk groter worden, hoe de formatie ook verloopt, welke regering er ook komt (en zeker ook als die er niet komt).

Het effect van de combi

Dat proces van polarisatie is ook verder in de hand gewerkt door de combinatie van PvdA+GroenLinks. Op dit moment samen 25 zetels in de Tweede Kamer.

GroenLinks was een partij die doorgaans rond de 5% haalde. In 2012 was dat 2% (mede door de tweestrijd Rutte-Samsom). De enige keer dat GroenLinks het duidelijk beter deed, was in 2017. Toen de PvdA abrupt wegzakte van 25% naar 6% haalde GroenLinks 9%. Maar in 2021 was dat teruggezakt naar 5%.

De combinatie van PvdA en GroenLinksn haalde in 2023 16%. Mede op basis van de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen 2023 kunnen we inschatten dat van beide partijen ongeveer de helft van de stemmen afkomstig was.

Maar doordat de partijen in de kamer samen optrekken kan dus de omvang van de partij aan de meest linkerkant van het spectrum nu als groter gezien worden dan GroenLinks ooit op eigen houtje is geweest.

Deze combinatie heeft nog een andere belangrijke consequentie: Mocht de formatie op rechts mislukken dan zou zonder de combi PvdA+GroenLinks, de PvdA alleen wellicht wel tot een acceptabele partner gezien worden door VVD en NSC, maar van de combinatie PvdA+GroenLinks valt dat niet te verwachten. (Probleem zou dan ook nog wel zijn dat VVD, NSC, plus het PvdA-deel van de combi, slechts op 58 zetels uit gekomen zou zijn.)

Ook als er nieuwe verkiezingen zouden komen dan lijkt, welke uitkomst er dan ook zal zijn, een combi waaraan VVD en PvdA+GroenLinks samen aan meedoen vrijwel uitgesloten. Tenzij het een kabinet is waaraan vrijwel alle partijen meedoen.

Verharding

Wat ik vaststel is, dat de toon verder verhard is en dat aan de linkerkant de verkiezingsuitslag niet verwerkt is. Terwijl voor links tot overmaat van ramp de PVV alleen nog maar verder in de peilingen is gestegen. Daarbij wordt steeds harder om zich heen geslagen. (Hoeveel keren ik inmiddels al niet als de schuld van de stijging van de PVV wordt aangemerkt, omdat ik de omvang van de aanhang van de PVV naar buiten breng, is al niet meer te tellen. Nog los van het feit dat ik ook direct word aangemerkt als aanhanger van de PVV. Dat is weer wat anders dan voor “linkse hond” uitgemaakt te worden, wat me jarenlang is overkomen).

Een gevolg van die verharding is dat men meer aandacht richt op het bestrijden van rechts, waarbij men zich door niets/weinig laat weerhouden. Terwijl de eigen plannen nog weinig uit de verf komen.

Missend

Wat ik maar weinig ben tegengekomen is de zelf-analyse waarom partijen als het CDA en de PvdA zo een groot deel van hun aanhang kwijt zijn geraakt. Laat staan een duidelijk plan hoe daar toch weer een fors deel van teruggewonnen kan worden. Men is niet bezig met de vraag hoe het type kiezers, dat voor 2015 vaak bij de PvdA terecht kwam, dat nu voor een groot deel niet meer doet. Hoe de PvdA van een partij met veel steun in de armere gebieden ten Noorden van de grote rivieren, daar heel veel van hun aanhang is kwijtgeraakt.

De combinatie met GroenLinks maakte van de PvdA nog meer een grootstedelijke partij en dan nog vooral in universiteitssteden.

Wat voorbeelden als 2012 en 2023 worden vergeleken:

In 2012 haalde de PvdA in Emmen 37%, Groen Links 2% en PVV 7%.
In 2023 haalde de PvdA/GroenLinks in Emmen 11% (-28% t.o.v. 2012) en de PVV 36% (+29%).
In 2012 haalde de PvdA in Utrecht 30%, GroenLinks 7% en de PVV 6%.
In 2023 haalde de PvdA/GroenLinks in Utrecht 35% (-2% t.o.v. 2012) en de PVV 10% (+4%).
In heel Nederland ging PvdA+GroenLinks in 2012 van 27% naar 16% in 2023 (-11%). En steeg de PVV van 10% naar 24% (+14%).

Ik kom noch bij PvdA/GroenLinks, noch bij media die sympathiseren met die richting, een duidelijke analyse van die grote verschuiving, laat staan een aanpak om deze ontwikkeling weer om te draaien. Wat ik vooral tegenkom is een vorm van dedain voor de kiezers die de overgang hebben gemaakt. Het beste getypeerd met de term “dom-rechts”.

Het straalt een morele superioriteit uit, die tot weinig meer zal leiden dan een aanhoudend gevoel van verongelijktheid. En zeker niet tot een terugkeer van kiezers, die men is kwijtgeraakt.

Migratie

Hoe je het ook wendt of keert, de sleutelrol in dit proces speelt het onderwerp “migratie”. Maar op een wat andere manier dan menigeen denkt.

In 2016 stelde ik vast dat een combinatie van twee vragen heel bepalend was voor de stemkeuze:

Maakt u zich zorgen over uw financiële toekomst?
Vindt u dat de veranderingen van de laatste jaren u vooral meer kansen hebben opgeleverd of meer bedreigingen.

De groep die vooral bedreigingen zag, stemde toen meer dan 5 keer zo vaak op de PVV dan als men vooral kansen zag.

In onze laatste peiling scoorde de PVV 50% bij degenen die vooral bedreigingen zien en 12% bij degenen die vooral kansen zien. PvdA/GroenLinks scoort bij de groep die vooral bedreigingen ziet slechts 5%. Van de groep die vooral kansen ziet stemt 25% PvdA-GroenLinks en 15% D66.

Daarbij is “migratie” een onderwerp dat voor degenen die vooral bedreigingen ervaren het focuspunt van dat gevoel.

Het is niet aan mij om te beoordelen of iemand al dan niet terecht vooral bedreigingen ziet in plaats van kansen. Het is vaak heel moeilijk om vanuit je eigen situatie en mogelijkheden, die beoordeling voor anderen in te vullen.

Maar wat ik wel zie is, dat zolang de beide vleugels niet elkaars positie begrijpen en elkaar op een bepaalde manier tegemoet komen, deze polarisatie nog verder zal toenemen en verharden, waarbij de bestuurbaarheid van ons land verder zal afnemen.

Alleen via een ingrijpende aanpassing van ons politieke stelsel kunnen we zorgen voor een aanzienlijke verbetering van die bestuurbaarheid. Hoe dat snel kan zonder de grondwet te veranderen beschreef ik hier.