Het electorale krachtenveld over rechts en links

Links-rechts

Binnen het sterk gepolariseerde Nederlandse politieke landschap speelt de links-rechts schaal een hele belangrijke rol. Bij het onderzoek van Peil.nl van vorige week onder meer dan 8000 ondervraagden hebben we de kiezers zichzelf laten plaatsen op een schaal die loopt van 1 (uiterst links) tot 9 (uiterst rechts).

Vervolgens hebben we per partij de gemiddelde waarde bepaald op die links-rechts schaal. (incl. BVNL en excl. DENK, omdat we daar geen goede steekproef van hebben).

Dit is de uitkomst:

In deze grafiek ziet u deze scores terug afgezet tegen het aantal zetels bij de laatste peiling. De grootte van het logo geeft ook het aantal zetels aan.

Er staan 5 partijen links van het midden. Met DENK erbij hebben deze partijen 56 zetels. De partijen die gemiddeld rechts van het midden staan op deze grafiek hebben in totaal 94 zetels.

(Vanuit de keuzes bij TK2021 is vast te stellen wat de waardes zijn van de kiezers die van GroenLinks komen en van de PvdA bij de combinatiepartij. Terwijl de gemiddelde waarde van de combinatie op 3.2 staat is de waarde van GroenLinks kiezers van 2021 nu 2.7 en bij de PvdA-kiezers van 2021 3.6. Die waarde van de PvdA is vrijwel gelijk aan die van de SP op dit moment. De waarde van GroenLinks alleen staat 0.3 punten linkser dan de meest linkse partij op deze grafiek nu (de PvdD).

Inclusief de frequentie

Om deze grafiek meer reliëf te geven hebben we een grafiek gemaakt met daarin de frequentieverdeling van de Nederlandse kiezer op de links-rechts schaal. 28% van de kiezers plaatst zich links van het midden, 53% rechts van het midden en 19% op de midden positie. Dit is goed te zien in deze grafiek.

De electorale concurrentie

Op de volgende wijze kan ook het beeld gegeven worden van de relatie tussen de links – rechts schaal en de verschillende politieke partijen. Voor ieder van de 9 waardes van de links-rechts schaal wordt de verdeling over de partijen gegeven. (Per afzonderlijke waarde op de links-rechts schaal komt het in totaal dus steeds op 100% uit). Goed is te zien hoe groot de concurrentie is binnen elke kolom.

Het is dus steeds de eigen plaatsing op de schaal. Zo zien we ook PVV-kiezers, die zichzelf links op de schaal plaatsen.

Doordat iedere kolom steeds op 100% uitkomt, geeft deze grafiek geen goede weergave van de echte krachtenverhouding onder de bevolking. Daarom deze grafiek, waar het totaal van alle scores 100% is. Hiermee wordt er wel een getrouw beeld gegeven van de totale verdeling van het Nederlandse electoraat.

De grootste partijen aan de linker- en de rechterkant scoren minder dan de helft van de kiezers aan de eigen kant van het politieke spectrum.

De positie van de PVV aan de rechterkant van het politieke spectrum is net zo dominant als die van PvdA/GroenLinks aan de linkerkant. Het grote verschil is echter dat de rechterkant bijna 2 keer zoveel kiezers omvat als de linkerkant. De tweede partij aan de linkerkant (D66) is minder dan de helft van de grootste partij aan die kant. De VVD is iets groter dan de helft van de grootste partij aan de rechterkant.

In het middendeel zien we dat het CDA duidelijk aanwezig is. Maar tegelijk valt goed te zien hoe groot de concurrentie voor die partij is.

Naar de toekomst toe is het niet te verwachten, mede door de sterke polarisatie die er op vele onderwerpen is, dat er veel mensen meer dan 1 plek verschuiven op de schaal naar links of naar rechts. Wel kan het zo zijn dat door de verandering van partijkeuzes onder kiezers de gemiddelde waarde van een partij op die links-rechts as verschuift.

Dat hangt natuurlijk ook samen met de ontwikkelingen in de samenleving (zowel nationaal als internationaal) en wie de leiders zijn van de verschillende partijen.

Last but not least: Evenals in 2019 (Thierry Baudet) en 2023 (Caroline van er Plas) is het mogelijk dat er een nieuwe persoon/partij heel snel aan kracht wint. Of dat gaat gebeuren, wie dat is en hoe dat zal gaan is vooraf niet te voorspellen.