Ook controversieel, neem verantwoordelijkheid!

Leestijd: 5 minuten

Ook controversieel, neem verantwoordelijkheid!

Veel politici en commentatoren die in Nova of Buitenhof verschijnen blijken vaak niet te begrijpen waar  het gebrek aan vertrouwen van een steeds grotere groep Nederlanders in de politiek en overheid vandaan komt. Men stelt dan vaak dat alles begon bij Fortuyn. Of leggen nu de schuld bij Wilders. Daarbij realiseren ze zich niet dat ze daarbij oorzaak en gevolg omdraaien. Fortuyn en Wilders konden groot worden omdat we in Nederland een politieke cultuur hebben waar problemen niet benoemd werden en leidinggevenden vooral bezig zijn de façade overeind te houden, dat hetgeen waarvoor zij verantwoordelijk zijn, goed gaat. Zelfs als velen weten of denken dat dit niet het geval is. En vaak blijken politici dan hun mond te houden of genoegen te nemen met een aantal doekjes voor het bloeden.

Voor je ogen is op dit moment hiervan een goed voorbeeld aan het afspelen. En alle functionarissen, leidinggevenden van de overheid en politici, volgen tot dusverre het scenario dat in Nederland zo bekend is en daardoor tot een steeds grotere kloof in vertrouwen leidt.

Het gaat over de nasleep van de verschrikkelijke moord op Milly uit Dordrecht. Vanzelfsprekend is er maar één persoon verantwoordelijk voor deze moord en dat is de moordenaar zelf:

Van de buitenkant

Als je er als burger van de buitenkant naar kijkt dan is het minste wat je kan denken dat het toch verwonderlijk is dat als de dader vlak bij het slachtoffer woonde pas een week na dato, en dan ook nog nadat hij zichzelf aangaf, de zaak is opgelost. Zeker als dan ook bekend wordt dat de moeder van Milly aan de politie verteld heeft dat in het laatste telefoongesprek ze meldde dat een buurman voor de deur stond.

Ik wil zeker aannemen dat gezien het feit dat Milly al vroeg in de avond van haar vermissing vermoord is, wat de politie ook gedaan had, zij niet meer te redden was geweest. Maar waar je wel grote vraagtekens bij kan zetten is of de politie nadat de vermissing was gemeld snel en adequaat is opgetreden. En zeker als de verdachte bij de politie werkte zou het kunnen zijn dat hij bij het onderzoek in eerste instantie is ontzien.

Als je als leiding van een overheidsinstantie (politie) en als politicus je echt bezig houdt met het onderwerp “vertrouwen van de burger in de overheid” dan ga je als volgt aan de gang. Je meldt dat je in principe vertrouwen hebt in de inzet en betrokkenheid van je mensen, maar dat er ten aanzien van dit onderzoek een aantal belangrijke vraagtekens open staan. En dat je in het belang van de kwaliteit van het werk van je organisatie in de toekomst bij vergelijkbare gevallen een onafhankelijk onderzoek instelt naar de gang van zaken. En vervolgens laat je dat onderzoek door buitenstaanders doen (dus niet door het OM of Rijksrecherche, maar zoiets als de Raad van Pieter van Vollenhoven).

Maar dat is dus niet wat er gebeurd.

Men blijkt niets geleerd te hebben van het verleden en gaat de weg in die uiteindelijk alleen maar verliezers oplevert. Maandagochtend stelde in het AD de hoogste baas van de politie in Zuid Holland Zuid dat er geen fouten waren gemaakt door zijn mensen. Zijn mensen waren heel deskundig en hadden zeer alert gehandeld…..

In de dagen erna ontstond hierover zowel een principiële als inhoudelijke discussie. Sylvain Ephimenco in Trouw sloeg dinsdag al de spijker op zijn kop met zijn column “Onterecht” over de uitspraken van de hoofdcommissaris in het AD. En op andere plekken kwamen deskundigen op het terrein van speurhonden aan het woord die de woorden van de hoofdcommissaris over het niet kunnen inzetten van speurhonden, drie uur na de verdwijning, onzin vonden.

De hoofdcommissaris reageerde gisteren daar weer op en vandaag zien we de volgende akte in dit drama. De Telegraaf meldt dat de ouders van Milly aan de politie hadden verteld dat zij al in het telefoongesprek de naam van de buurman hadden genoemd. Of dit waar is weet ik niet. Maar je kan al voorspellen wat er gaat gebeuren. Een steeds meer toenemende verontwaardiging onder burgers. Autoriteiten die dat gaan ontkennen, waarmee ook de positie van de ouders, die het al zo verschrikkelijk hebben, lastig wordt.

Houden zich stil

Hebben ze het nu wel of niet tegen de politie gezegd, als het al waar is. En als zij dat nu wel gezegd hebben en het OM en de politie graven zich in hun oorspronkelijke positie in, dan komen zij in de positie die we al uit de media kennen van andere ouders die hun kind kwijt zijn en die met hun verklaringen over de kwaliteit van het onderzoek diametraal tegenover de autoriteiten komen (kijk naar de zaak Vaatstra).

En ondertussen houden degenen die verantwoordelijk zijn voor toezicht op de kwaliteit van het OM en politie, de volksvertegenwoordigers, zich stil. Als de publiciteit zich verder ontwikkelt zoals het nu gaat dan komt er een moment dat OM of politie een intern onderzoek aankondigen. Functionarissen die dan hun collega’s gaan onderzoeken. Functionarissen die niet alleen deel uit maken van een gesloten bedrijfscultuur, maar die hiërarchisch ook vallen onder dezelfde personen die in eerste instantie hebben gezegd dat het werk zeer goed en alert is uitgevoerd of hun bazen.

(En ik heb zelf voorbeelden gezien van liegende politieagenten, tegenover hun colleges die een dergelijk intern onderzoek uitvoerden en waarvan de verklaring toch kritiekloos in het eindrapport werden opgenomen. Zoals teamleider B. van de politie uit Deventer die verklaarde 3 weken met vakantie geweest te zijn in de eerste weken van het onderzoek naar de Deventer Moordzaak, terwijl uit het dossier blijkt dat hij toen gewoon actief was bij het onderzoek).

Vaak denkt men dan het probleem getackeld te hebben met de aankondiging van een intern onderzoek. Na 6 of 12 maanden komt er dan een rapport uit waaruit zou blijken dat er inderdaad weinig aan de hand was en men profiteert ook dan van het feit dat het onderwerp al weer te ver in het verleden ligt zodat er niet al te veel aandacht meer voor is.

Maar er blijven drie grote problemen over:

1. Leiderschap zou behoren te zijn je kwetsbaar op te stellen en bereid te zijn mogelijke fouten goed te onderzoeken. Dat verhoogt juist het vertrouwen van de burgers, terwijl een onvoorwaardelijk voor je mensen te gaan staan en te roepen dat er geen fouten zijn gemaakt zonder degelijk onderzoek, dat vertrouwen juist doet verminderen. Zeker als je de schijn tegen hebt.
2. Als niet open en transparant is vastgesteld wat er mis is gegaan dan is de kans dat het de volgende keer, in min of meer vergelijkbare gevallen, weer mis gaat groot.  
3. De kans dat met steeds nieuwe naar buiten komende informatie (al dan niet juist), het een steeds grotere etterende wond wordt, is groot. Terwijl hoe langer het duurt voordat de leidinggevenden en politici de juiste conclusie trekken –een onafhankelijk onderzoek- hoe moeilijker het wordt om die conclusie te trekken. Iedereen gaat zich vervolgens ingraven.

Zou nu niemand in Den Haag begrijpen dat deze zaak “controversieel” is, maar juist niet met de huidige Binnenhofse vertaling van dit woord? En dat je dan juist als volksvertegenwoordiger je verantwoordelijkheid moet nemen!

U heeft zojuist gelezen: Ook controversieel, neem verantwoordelijkheid!

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.