Er lijkt in Nederland weinig animo te zijn bij VWS, RIVM of OMT om een grondig en transparant proces in te gaan om vast te stellen wat men nu echt geleerd heeft in de afgelopen twee jaar. En wat we daarmee naar de toekomst toe gaan doen. Daarom starten we nu zelf een serie over de lessen die geleerd zouden moeten zijn.
Lees volledig artikel: Lessons learned? Inleiding
Lessons learned? Inleiding
Nu zou het toch moeten
Je zou denken dat we inmiddels in een fase verkeren waarbij men op grote schaal bezig is om een overzicht te maken van de lessen, die men geleerd heeft tijdens de Coronacrisis in de afgelopen twee jaar. Wat werkte er en wat werkte er niet? En dan zowel op het vlak van maatregelen als op het vlak van organisatie en op het vlak van kennisontwikkeling in binnen- en buitenland.
Maar daar merk je in Nederland weinig van. Zo hoorde ik bij een commissievergadering Minister Kuipers dinsdag zeggen dat een dergelijk onderzoek heel lastig is, omdat bij de combinatie van maatregelen het onduidelijk is welke dan wel of niet geholpen hebben. Plus dat er een extra complicerende factor is dat het ook onduidelijk is in welke mate mensen zich wel aan de maatregelen hebben gehouden. Of in welke mate zonder overheidsmaatregelen mensen uit zichzelf toch een bepaalde gedragsverandering vertoonden. Dat maakte internationale vergelijkingen ook extra lastig.
Noodzaak is groot
Juist vanwege het feit dat er de afgelopen twee jaar door de overheid, al dan niet op advies van het RIVM/OMT, ingrijpende maatregelen zijn genomen met grote implicaties voor allerlei aspecten van de samenleving, zou je hopen en verwachten dat er een breedgedragen behoefte is om tot evaluaties te komen. Waarbij op een transparante manier in de openbaarheid de belangrijke onderwerpen besproken worden. Vanuit verschillende invalshoeken belicht door diverse deskundigen, waarbij dan -eindelijk- de druk er af is, om als RIVM/OMT met één mond te spreken.
En de noodzaak ertoe is groot. Want als je rondkijkt in de wereld en de diverse hoofdpersonen in Nederland ook de afgelopen week beluisterde, dan besef je dat we in een min of meer vergelijkbare situatie kunnen belanden als er in het najaar weer een toename zal komen van problemen van de ademhalingsorganen, welk virus daarvoor dan ook verantwoordelijk zal zijn. De noodwet zal voor de zoveelste keer verlengd worden en in de gereedschapskist zit gereedschap, waarvoor er vele aanwijzingen zijn dat het niet werkt.
Weinig kritisch
In de afgelopen twee jaar hebben we kunnen zien hoe weinig kritisch de experts, die met hun adviezen verantwoordelijk waren voor het beleid, zijn bevraagd. De rituele dans bij de vergadering van de vaste commissie van VWS was als volgt. Kamerleden konden één of twee vragen stellen en ongeacht het antwoord ging men snel over naar de volgende vragensteller. En met regelmaat hoorde je antwoorden, die gelogenstraft werden door relevante informatie uit internationale studies. Maar die kwam dan niet op tafel.
Bij interviews met de experts werden maar weinig kritische vragen gesteld. Je moet voor de grap eens alle interviews teruglezen die de combinatie Van Dissel/Wallinga hebben gegeven. O.a. tweewekelijks aan de NOS. Maar ook bij interviews van Marion Koopmans, Marc Bonten, Ernst Kuipers, Diederik Gommers en Jan Kluytmans merkte je dat de vragensteller hetzij te weinig parate kennis had of er niet op gericht was om bij dat gesprek kritisch te zijn. Een houding die de interviewers bij andere onderwerpen en met andere ondervraagden doorgaans wel nastreven.
Ik heb zelf meegedaan in de zomer van 2020 met een project “Lessons learned” van VWS . Hier kunt u het teruglezen. Het effect van die operatie in de anderhalf jaar erna was nihil. De enige les die ik daarbij geleerd heb, was dat ze geen lessen wilden leren.
Lange termijn beleid
Ik ben uitgenodigd voor een rondetafelgesprek dat die vaste kamercommissie VWS over een maand organiseert over het lange termijn beleid voor Corona. Het betreft zeven keer een uur over een verschillend onderwerp met daarbij een aantal externe gasten. Ook dat betreft geen evaluatie van het beleid en ik ben bang dat er niet veel meer mee gebeurt dan wat er gebeurd is met het Lessons Learned project van VWS uit de zomer van 2020.
Het lijkt er op dat noch VWS, noch het RIVM, noch de leden van het OMT behoefte voelen om hun optreden openbaar en transparant te (laten) beoordelen. En dat ook in de media daar weinig behoefte toe wordt gevoeld. Men heeft zelf in die twee jaar afstand gedaan van hun kritische rol en dat houdt men blijkbaar liever zo, zodat men niet geconfronteerd wordt met de eigen tekortkomingen in die periode.
Een van de vragen die ik heel graag door al de betrokkenen beantwoord zou willen zien is “wat hebben jullie in de afgelopen twee jaar geleerd en waarover denken jullie nu anders dan aan het begin van de crisis?”
Daarom starten we het zelf
Ik heb over veel onderwerpen veel studies bekeken en het is zeker zo dat er veel tegengestelde informatie beschikbaar is. Over bijna ieder onderwerp ben ik studies tegengekomen met compleet tegengestelde conclusies. Dus het is zeker niet zo dat bij ieder onderwerp, maar één uitkomst mogelijk is. Maar juist daarom is het belangrijk om die openbare en transparante discussies te hebben. Zodat ook duidelijk is in de toekomst hoe hard of zacht de onderbouwing is voor mogelijke maatregelen. En we niet onderworpen zijn aan deels achterhaalde overtuigingen en slechte modellen, die vervolgens de basis zijn voor ingrijpende maatregelen.
Omdat een grondig en transparant evaluatieproces niet lijkt te gaan plaatsvinden ben ik van plan om in de komende weken een groot aantal onderwerpen op deze site de revue te laten passeren onder de verzamelnaam “Lessons not learned”. Het zal o.a. gaan over lockdowns, coronatoegangspas, mondmaskers, vaccinatie, PCR-tests, ventilatie, verspreiding via voorwerpen, 1,5 meter, oversterfte, etc.
Ook ik zal ongetwijfeld niet een compleet beeld kunnen geven en zelf ook mijn eigen accenten leggen. Maar ik hoop dat er echt een vorm gevonden wordt, waarbij over ieder van die onderwerpen, openbare discussies ontstaan tussen mensen met tegengestelde standpunten, gebaseerd op studies en ervaringen. Beschouw mijn stukken in de komende tijd onder de kop “Lessons learned?” dan als een poging om die gesprekken tot stand te brengen,
Dit zijn de afleveringen die gaan komen (het wordt in de tijd aangevuld)
1a. Grote druppels zijn veel minder gevaarlijk dan hele kleine
1b: De verspreiding vindt vooral plaats via de lucht
1c: Het enorme belang van virale doses
1d: Zo haal je de virussen uit de lucht
2: Mondkapjes werken wel en werken niet
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
