De bijzondere toegift van Verborgen Verleden van Maurice de Hond

Leestijd: 5 minuten

De bijzondere toegift van Verborgen Verleden van Maurice de Hond

Mijn aflevering uit ‘Verborgen Verleden’ werd op 2 januari herhaald. Met de arme familie van mijn overgrootvader, Isaac Brander, geboren in 1860 in een soort hoofdrol. Hij is op 82-jarige leeftijd samen met vrijwel al zijn 50 nakomelingen in de oorlog vergast.

Mijn moeder dacht dat ze met maar twee familieleden de oorlog had overleefd. Maar een uur na de uitzending kreeg ik een bijzonder berichtje via Facebook. Iemand ook met de naam Isaac Brander vroeg of we misschien familie waren. Wat ik toen ontdekte had zowel een nieuwe uitzending van Verborgen Verleden, van Spoorloos als van Andere Tijden kunnen zijn.

Mijn overgrootvader

Op 2 januari was de herhaling van de aflevering van Verborgen Verleden op NPO2, waarin ik op zoek ging naar informatie over mijn voorouders. De uitzending richtte zich op de voorouders van mijn moeder. Zij was als Marianne Brander in 1915 in de Jodenbuurt in Amsterdam geboren.

Mijn moeder heeft mij weinig verteld over haar familie. Zij was in 1945 uit Auschwitz teruggekeerd (ik ben in 1947 geboren). Het enige dat ik van haar wist over haar familie, was dat het een grote familie was geweest, waarvan vrijwel niemand was teruggekeerd. Dit lot heeft het overgrote deel van de Nederlandse Joden getroffen. (Hier vertelt ze over haar oorlogsherinneringen).

Uitgebreid werd in het programma ingezoomd op haar grootvader, mijn overgrootvader: Isaac Brander. Hij was in 1860 geboren en aan het begin van de oorlog leefde hij – tot mijn verrassing – blijkbaar nog. Toen was mijn moeder al 25 jaar, woonde dichtbij hem, en moet hem dus goed gekend hebben.

Waterlooplein

Al mijn directe voorouders van de afgelopen 200 jaar woonden binnen een kilometer rondom het Waterlooplein in Amsterdam. Het gebied dat de Jodenbuurt werd genoemd. Er was sprake van grote armoede. Dat betrof ook zeker de familie van mijn overgrootvader Isaac Brander en een groot deel van zijn nazaten.

In de uitzending werd o.a. verteld dat toen hij 5 was in 1865, een zusje van 11 wegens bedelen tot gevangenisstraf werd veroordeeld en een jaar naar een bedelaarsgesticht moest in Drenthe.

Ook was er sinds 1925 een uitgebreid dossier van hem bij de Armenzorg van Amsterdam (hij was toen 65 jaar). Daar vroeg hij steun, want hij had zelfs geen geld om zijn kapotte schoen te vervangen. In het uitgebreide dossier staat veel informatie over hem en zijn kinderen, waar hij bij introk na het overlijden van zijn vrouw. Ook was er zijn marktkaart, want hij verkocht blijkbaar op het Waterlooplein nog spullen. Het dossier eindigde met de mededeling dat hij in september 1942 in Sobibor was vergast.

Grote verrassing

Mijn moeder heeft mij nooit iets over haar grootvader verteld. Dat er zelfs een foto van hem is, was voor mij een grote verrassing. Mede door de uitzending heb ik via de website MyHeritage de Brander-tak wat uitgebreider onderzocht. Toen besefte ik pas echt wat het betekende het betekende dat als iemand, zoals mijn moeder, zei dat er vrijwel niemand na de oorlog was overgebleven.

Als ik alleen de lijn van haar vader volgde, kwam ik tot de volgende cijfers. Toen de oorlog uitbrak had mijn overgrootvader Isaac Brander inmiddels 8 kinderen gekregen, 35 kleinkinderen (waaronder mijn moeder) en 20 achterkleinkinderen. Samen met hun partners waren dat in 1940 bijna 90 personen. Dus de ouders van mijn moeder, haar broers en zusters, kinderen van die broers en zusters, ooms en tantes, neven en nichten en ook kinderen van die neven nichten.

Behalve mijn moeder, waren van hen na de oorlog nog slechts 2 in leven. Mijn moeder en een neef en nicht van haar! De anderen, meer dan 80 in getal, waren allemaal in de concentratiekampen vermoord.

Hier is een fragment van het boek met de namen van vermoorde Joden met een (klein) deel van de Brander’s erin.

Dit was dus nog slechts de tak van één van mijn vier grootouders. Voor de andere drie takken van mijn grootouders, kan ik een min of meer vergelijkbare opsomming maken.

De bijzondere toegift

De uitzending van 2 januari van Verborgen Verleden kreeg een bijzondere toegift. Een uur erna kreeg ik namelijk via Facebook een verzoek van iemand met de achternaam Brander. Hij had de naam Isaac Brander gezien in de uitzending en hij had een grootvader met dezelfde naam. “Wellicht was er een vorm van relatie”, vroeg hij zich af.

Toen ik de geboortedata van zijn vader had gekregen en van zijn grootouders, ontvouwde zich een bijzonder verhaal, dat ook veel karakteristieke componenten had. Hij zelf was ruim na de oorlog geboren, maar zijn vader met de achternaam Brander was in juli 1941 geboren. Zijn vader Isaac Brander was op 28-jarige leeftijd kort na zijn geboorte vermoord door de Duitsers.

Toen ook zijn moeder werd weggevoerd is hij dankzij een verpleegster ondergedoken in Limburg. Daar was de zoon van Isaac Brander tot zijn 18^e gebleven.  Na de oorlog heeft hij nog blijkbaar vier kinderen gekregen, waarvan één degene was die mij had benaderd.

Broer van mijn grootvader

Toen ik de bekeek wie de vader van deze Isaac Brander was, bleek die een broer te zijn van mijn grootvader!  De mij onbekende Brander, die via Facebook contact had opgenomen, was dus ook een direct nazaat van mijn overgrootvader Isaac Brander!

Maar daar hield het bijzondere verhaal niet op. De vader van die bewuste baby, die ook de naam Isaac Brander had gehad, was in Mauthausen vermoord, nog geen 2 maanden na de geboorte van zijn zoon in 1941. De Nederlandse Joden die in 1941 in Mauthausen waren vermoord, betroffen de meer dan 400 mannen, die in februari 1941 bij de eerste Razzia bij het Waterlooplein waren opgepakt. (En waarna, als protest, de Februaristaking volgde).

Deze Isaac Brander was voor de oorlog een bekende bokser geweest, Nederlands kampioen. Een collega van Bennie Bril.

Knokploeg

Samen met twee ook boksende broers en een neefje waren ze lid van een Joodse knokploeg. Die werd gevormd als verdediging tegen de knokploeg van de NSB (de W.A.), die in het weekend de Jodenbuurt in trokken. Dan mensen in elkaar sloegen en op diverse plekken de zaak kort en klein sloegen. Bij een confrontatie tussen die groep en de Joodse Knokploeg in februari 1941 werd een NSB-er dodelijk verwond.

Als represaille pakten de Duitsers op 22 en 23 februari 1941 ruim 400 man op, waaronder die bokser Isaac Brander, zijn twee broers en een neefje. Allemaal neefjes van mijn moeder. 6 maanden later was hij (net zoals vrijwel alle anderen) in Mauthausen vermoord. Hij was dus opgepakt, vier maanden voordat zijn eerste kind werd geboren.

Bijna twee jaar later werd ook zijn vrouw opgepakt, en omdat het kindje in het ziekenhuis lag, werd hij daar door een verpleegster weggehaald en naar een onderduikadres in Limburg gebracht, waar hij de oorlog overleefde.

Over de bokser Isaac Brander en zijn broers en neven is dit bijzondere verhaal geschreven.

Kindje terugkrijgen

Mijn moeder heeft nooit geweten dat er een nog een kindje van haar neef de oorlog had overleefd. Als zij had geweten dat het kindje er nog was, dan had ze vrijwel zeker hem geprobeerd bij haar in huis te nemen. Hoewel de kans dat dit was gelukt nogal klein was. Er was toen namelijk een commissie, die van geval tot geval beoordeelde of ouders of ooms/tantes ondergedoken kindjes nog na de oorlog (terug-) kregen.

Dat de meeste kindjes inmiddels gedoopt waren, speelde een belangrijke rol bij het besluit om de kinderen bij de onderdakouders te laten en niet aan Joodse familie af te geven, zelfs soms niet aan de vader of de moeder, die de oorlog wel had overleefd.

De baby groeide in een katholieke omgeving op en kreeg na de oorlog nog vier kinderen. Naast mijn kinderen en kleinkinderen zijn ook zij dus direct nazaten van mijn overgrootvader Isaac Brander. En wat dit verhaal extra bijzonder maakt is dat precies op de dag van de uitzending van Verborgen Verleden, 2 januari 2020, één van de kleinkinderen van die baby, die de oorlog overleefde, één kind heeft gekregen.

Een nieuwe rechtstreekse nazaat van mijn overgrootvader Isaac Brander. (En ook nog op steenworp afstand van het bedelaarsgesticht waar zijn zusje in 1865 voor straf één jaar hadden moeten zitten).

U heeft zojuist gelezen: De bijzondere toegift van Verborgen Verleden van Maurice de Hond.