De ontkenning van de peilingen

Leestijd: 5 minuten

De ontkenning van de peilingen

Vanaf 1976 ben ik aktief met peilingen van politieke voorkeur. En vanaf dat moment kreeg ik met name kritiek op mijn werk op de momenten dat de uitslagen slecht waren voor de “gevestigde orde”. Dat betrof dan een deel van de columnisten (zoals Jan Blokker), maar ook vanuit de universitaire wereld. Nu Wilders hoog staat in mijn peilingen is dat patroon weer herkenbaar.

In NRC-Handelsblad, Trouw (en indirect via “De leugen regeert ” vanavond” komt er weer de kritiek die ik al zo vaak sinds 1976 heb zien langskomen.

Ik ben op dit moment een groot artikel aan het maken voor een publicatie over de stand van het land in 2008 van het SCP en was wat aan het zoeken op internet. Toen kwam ik een artikel van mijn hand tegen dd. 22 november 2001. Dat was drie maanden nadat Fortuyn aangekondigd had de politiek in te gaan. Bij de peiling eerder die maand van de politieke barometer stond hij inmiddels op 6 zetels.

Wat ik toen heb geschreven en gezegd over de kansen van Fortuyn heeft in die periode ook geleid tot vergelijkbare reacties uit het verleden en als ik nu ervaar rondom mijn hoge scores van Wilders. Lees het artikel maar eens en besef dat de LPF 6 maanden later (na de moord op Fortuyn, die de LPF duidelijk zetels gekost heeft) 26 zetels haalde:

Fortuyn is goed voor 20 zetels
de Volkskrant, Forum, 22 november 2001 (pagina 7)

Maurice de Hond

In Nederland is ruimte voor een nieuwe partij die bij landelijke verkiezingen onmiddellijk meer dan 15 tot 20 zetels kan verwerven. Maurice de Hond meent dat Leefbaar Nederland met lijsttrekker Pim Fortuyn aan de voorwaarden voldoet om dat gat te vullen.
Hoewel de Nederlandse media de kandidatuur van Fortuyn aanvankelijk positief leken te benaderen, lijkt die stemming in de afgelopen twee maanden te zijn omgeslagen. Een bijkomend gevolg lijkt dat men zich dan ook amper kan voorstellen dat LN en Fortuyn een zeer goede verkiezingsuitslag zouden kunnen behalen. Dat intussen LN in de peilingen een ongekende ontwikkeling in de Nederlandse politieke geschiedenis doormaakt, lijkt velen te ontgaan. Een score van tien zetels door een nieuwe partij in landelijke peilingen is nog niet voorgekomen.

Wel was het zo dat een aantal nieuwe partijen bij de verkiezingen direct op zeven zetels kwam, maar in de peilingen voorafgaande aan die verkiezingen stonden die partijen dan wel lager dan die zeven zetels. En het is mijn stellige overtuiging dat LN in de komende maanden nog een zeer forse stijging kan doormaken.

Dat stel ik niet alleen omdat ik in de afgelopen 15 jaar al vaker heb aangegeven dat er electorale ruimte is voor een nieuwe partij die direct op 20 30 zetels kan komen, maar ook omdat het erop lijkt dat bij de aanstaande landelijke verkiezingen vele factoren voor LN en Fortuyn gunstig zijn om dit resultaat al te behalen.

In Utrecht en Hilversum hebben bij gemeenteraadsverkiezingen voor 1995 de Leefbaar-partijen direct bij de start al een zeer goed resultaat behaald (en in een aantal andere plaatsen trouwens ook). In 1994 werd Leefbaar Hilversum bij voorbeeld zes maanden na de oprichting met 20 procent de grootste partij. De stelling dat dit alleen bij gemeenteraadsverkiezingen mogelijk is, maar niet bij landelijke verkiezingen, heb ik altijd bestreden. En het lijkt er nu op dat de juiste mix van factoren aanwezig is om ook bij landelijke verkiezingen vanuit het niets direct een groot aantal zetels te behalen. Een aantal van 25 lijkt me niet uitgesloten. De volgende factoren zorgden ervoor dat er ruimte was en is voor een nieuwe partij die direct een hoge score haalt:

– De tegenstellingen tussen de belangrijkste bestaande partijen zijn in de ogen van de kiezers vrij klein. Acht jaar Paars zonder een evidente oppositiepartij werken dat gevoel nog verder in de hand.

– De kiezer is tussen verkiezingen steeds mobieler geworden. Het verlies van het CDA uit 1994 van 20 zetels was daarvoor ondenkbaar. (Grote overwinningen tot 1965 betroffen vaak niet meer dan 2 procent en daarna niet meer dan 6 procent).

– De grote politieke blokken in Nederland hebben te maken met een steeds geringere loyaliteit onder de kiezers. Wat het CDA is gebeurd bij het opstappen van Lubbers in 1994 kan de PvdA ook gebeuren bij het verdwijnen van Kok. Dat houdt in dat er een steeds groter aantal ‘loslopende’ kiezers is, die de neiging hebben om als een zwerm vogels ergens neer te dalen.

– Er is sprake van een steeds lagere opkomst bij verkiezingen. Ook dat heeft tot gevolg dat de kiezers die wel opkomen per individu als het ware een grotere invloed hebben op de uiteindelijke uitslag. Als een partij op de een of andere manier wel kiezers kan aantrekken die anders niet zouden opkomen dan kan een dergelijke partij een zeer goede uitslag boeken.

Een prima uitgangspunt voor een partij die uit het niets direct groot op de Nederlandse politieke kaart komt te staan. En om de volgende redenen lijkt Fortuyn met Leefbaar Nederland prima aan de eisen die men daaraan zou kunnen stellen te kunnen voldoen:

– Zowel kiezers als de media lijken behoefte te hebben aan iemand die zich duidelijk onderscheidt van het nogal kleurloze en saaie Haagse palet. Niet voor niets heeft Fortuyn de afgelopen maanden op heel veel plaatsen aan de weg getimmerd (in televisieprogramma’s, kranten en tijdschriften).

– Degenen die de publicaties van Fortuyn (boeken en columns) hebben gevolgd weten dat hij over een groot aantal politieke kwesties duidelijke standpunten heeft, waarbij hij zich fors afzet tegen de huidige Nederlandse politici en het politieke systeem, die ongetwijfeld wordt gedeeld door een niet gering aantal Nederlanders. Ik baseer dit onder andere op zijn boek Droomkabinet dat dit voorjaar uitkwam en dat mijns inziens verplichte literatuur is voor degenen die zijn electorale potentie willen inschatten (journalisten en politieke tegenstanders).

Op dit moment lijken die opvattingen over allerlei onderwerpen onder te sneeuwen door de aandacht voor de onderwerpen ‘asielzoekers’ en ‘islam’, maar tot mei 2002 zullen ook andere punten op de agenda komen en onderwerp zijn van debat.

– En ten aanzien van de onderwerpen die nu spelen, met name ‘islam’ en in mindere mate de ‘asielzoekers’, gebeurt exact datgene wat we ook op andere momenten in Nederland en daarbuiten hebben gezien.

Omdat de standpunten niet vallen in de categorie ‘politiek correct’ wordt er door de opiniemakers gedacht dat ze ook geen aanhang onder de kiezers zou behoren te hebben. Daarbij over het hoofd ziend dat de betreffende standpunten – of je het wil of niet – door veel kiezers worden gedeeld, en dus maar door een persoon worden verwoord. Alleen dat al geeft een grote electorale stimulans aan die ene partij.

– Juist het kenmerk van Fortuyn (je vindt hem prima of je haat hem) is electoraal gezien een groot voordeel. Je hoeft ‘maar’ 15 procent van de kiezers achter je te krijgen om meer dan 25 zetels te behalen.

– En ten slotte gaat er nog iets gebeuren dat de electorale positie van Fortuyn en Leefbaar Nederland verder zal gaan versterken. Elke keer als een partij, waar dan ook in de wereld, opkomt met een onderwerp dat niet ‘politiek correct’ is wordt zij verketterd door de bestaande politieke partijen en een groot deel van de media. Maar elke keer weer blijkt dat juist die electorale positie van zo’n partij te versterken. Die fase zal volgens mij in Nederland nog gaan komen.

U heeft zojuist gelezen: De ontkenning van de peilingen.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.

Terug naar de homepage