Medeverantwoordelijk voor misstanden

Leestijd: 4 minuten

Ik heb een verbluffend artikel gelezen in VN over een aantal rechters in NL dat zich misdroeg à la rechter Stolk, die door Peter R. de Vries terecht vol in de publiciteit is gebracht. In het artikel van Rudie Kagie (‘Rechterlijk machtsmisbruik’) wordt de schrijfster Yvonne Keuls geciteerd, die een roman van haar uit 1985 baseerde op een pedofiele rechter uit Den Haag.

Ze stelt: ‘Zijn praktijken waren algemeen bekend en ze lieten hem 14 jaar zijn gang gaan.’ Zij zegt dat ze zowel door een procureur-generaal als door twee rechters uit Den Haag voorafgaande aan de publicatie is gewaarschuwd voor de ernstige gevolgen.

Misbruik machtspositie

Eind jaren tachtig was er vervolgens een vergelijkbare zaak met een kinderrechter in Nijmegen. En hoewel het daar wel tot een veroordeling kwam, regelde volgens Keuls de toenmalige minister dat de betrokken rechter met spoed naar het buitenland kon verhuizen. Minstens drie gevallen waar rechters langdurig de wet overtraden en vanuit hun machtspositie misbruik maakten van mensen die op de een of andere manier afhankelijk van hen waren. Dat geldt ook voor Koos H., die in ruil voor zijn seksuele gunsten langdurig een vorm van bescherming genoot van rechter Stolk.

Ik zie grote parallellen met hetgeen zich binnen de katholieke Kerk afspeelde en afspeelt.  Al geruime tijd is in een aantal landen het onderwerp ‘seksueel misbruik door een RK-priester’ een groot onderwerp. In de VS speelt het al jaren en ook in Ierland is het al een tijd aan de gang. In andere landen werd gedacht dat het daar zo’n vaart niet heeft gelopen. Maar dit voorjaar zien we in landen als Nederland en België ineens een soort van explosie.

Honderden meldden dat zij seksueel zijn misbruikt. En in België moest zelfs een bisschop bekennen dat hij dat ook had gedaan en niet eens zo lang geleden. Ik behoor niet tot de categorie mensen die er nu maar vanuit gaat dat vrijwel iedere priester tot deze zaken in staat is. Wel denk ik dat het celibaat de kans groter maakt dat iemand daardoor seksueel afwijkend gedrag gaat vertonen. Het zal ongetwijfeld maar gaan over minder dan 1 à 2% van de priesters (en nonnen?).

Misstanden

Maar wat natuurlijk het meest schrijnende is, is iets wat we in het geval van de rechters ook zien: veel meer mensen dan alleen de betrokkenen zelf moeten op de hoogte zijn geweest van de misstanden. En veel meer moeten een ernstig vermoeden hebben gehad. Maar dan zie je zowel in de Kerk als bij de magistraten (zittend en staand, zoals ook de reportage van Peter R. de Vries liet zien) de reactie dat men het belangrijker vindt om de problematiek naar buiten toe verborgen te houden dan aan de misstanden een einde te maken.

De eer van de instantie die je vertegenwoordigt of het ambt dat je bekleedt is belangrijker dan het feit dat er (seksueel) misbruik wordt gemaakt van jongeren die daar vaak de rest van hun leven last van hebben. En daarmee is iedereen die er intern wel van wist, maar er niets aan heeft gedaan, medeverantwoordelijk voor die misstanden. En dat zijn dus heel veel meer mensen dan alleen de daders zelf. Misschien is dat ook de reden dat na de uitzending van Peter R. de Vries een oorverdovende stilte over het onderwerp is neergedaald.

Spookverhalen

Te veel mensen achter de schermen hebben boter op hun hoofd. En waarom zouden die misstanden uit de jaren zeventig en tachtig uit de vorige eeuw er ook nu niet op de een of andere manier zijn, maar dan met andere hoofdrolspelers? Op internet lees je wel eens bepaalde verhalen, die ik niet lang geleden nog als belachelijke spookverhalen zou hebben betiteld. Maar je kunt – nu ook weer na het zien van het programma van Peter R. de Vries en het lezen van het artikel van Rudie Kagie in Vrij Nederland – stellen dat blijkbaar alles denkbaar is. Interne correctiemogelijkheden werken blijkbaar niet, zodat de kans groot is dat misstanden voor de buitenwereld verborgen worden gehouden, ook nu nog.

Het was hartverscheurend om gisteravond in Nova te zien wat er is misgegaan in Zeeland, waardoor een man die werd vrijgelaten onmiddellijk twee van zijn kinderen vermoordde. En hoe vervolgens het OM in dit programma met hele en halve leugens probeert te ontkomen aan zijn verantwoordelijkheid. Het is duidelijk dat er veel gesloten culturen zijn die tot veel bereid zijn om de vuile was binnenshuis te houden en liever de misstanden laten bestaan dan corrigerend op te treden. Hoe erg die misstanden ook zijn.

Vuurwerkramp

Een centrale vraag is waarom zoveel anderen binnen die organisaties, die zich zelf niet aan misstanden schuldig maken, toch geen inspanningen verrichten om die misstanden aan de kaak te stellen en te zorgen dat ze stoppen. Ik denk dat in Nederland het antwoord duidelijk is. Kijk maar eens wat de rechercheurs Paalman & De Roy van Zuydewijn is gebeurd in de nasleep van de vuurwerkramp. Zij zaten goed wat betreft de onschuld van Andre de V., maar dat heeft ze wel hun baan gekost.

En kijk eens wat er is gebeurd met Fred Spijkers of Ad Bos. Je wordt op geen enkele manier beschermd tegen de wraak van de leiding van de organisaties, die het liefst het deksel op de doofpot houden. Het lijkt erop dat de enige manier om dit soort misstanden en de omerta binnen dit soort instituties te doorbreken, bestaat in het instellen van een onafhankelijke onderzoeksinstantie met zeer ruime bevoegdheden, waar men desnoods anoniem terecht kan met klachten. In alle andere gevallen zal de deur op slot blijven, ondanks de lippendienst die men bewijst aan openheid en zelfkritiek. En we blijven het risico lopen dat mensen gebruikt en misbruikt worden door mensen die in een machtsrelatie tot hen staan.

U heeft zojuist gelezen: Medeverantwoordelijk voor misstanden.