Het grote belang van vitamine D

Leestijd: 13 minuten

Twee huisartsen hebben een gastblog geschreven over het grote belang van vitamine-D bij het niet of niet erg ziek worden van Covid-19. U treft dat artikel hier aan.  Hieronder een gastblog met een uitgebreide onderbouwing hiervan:

Veel mensen denken dat strenge maatregelen de enige manieren zijn om corona te bestrijden. Maatregelen die zwaar en ingrijpend zijn, maar helaas noodzakelijk.

Maar stel nu dat je het immuunsysteem van je lichaam sterker kan maken zodat je minder ziek wordt van het virus? Dat je de kans om in het ziekenhuis opgenomen te worden kan verminderen door het nemen van een voedingssupplement? En dat het voor iedereen veilig is om dit te doen? Dat je het vandaag nog kan regelen én dat het werkt voor de mensen die het meest kwetsbaar zijn?

Als we dat met genoeg mensen doen, verwacht ik dat we de druk op de zorg kunnen verlagen. En wellicht de lockdown eerder kunnen beëindigen.

Te mooi om waar te zijn? Ik denk van niet.

Het lijkt mij dan ook een ontzettend goed plan om dit met zijn allen te gaan doen (en ik ben niet de enige: vele wetenschappers en artsen hebben hier al toe opgeroepen).

Iedereen weet dat het coronavirus voor de een veel minder ernstig verloopt dan voor de ander. Sommige mensen worden heel ziek of houden langdurig klachten. Dat is ernstig. Een deel overlijdt zelfs. Langdurige ziekte en sterfte zijn enorm verdrietig voor alle betrokkenen. Dit lijden maakt dat de strenge maatregelen genomen zijn. Natuurlijk moet dat lijden zoveel mogelijk voorkomen worden.

We moeten daarnaast ook erkennen dat een groot deel van de Nederlanders weinig tot geen klachten van het coronavirus heeft. Voor sommigen is het alsof ze een flinke griep hebben. Ligt het verloop van de ziekte dan aan de schadelijkheid van het virus, of aan iets anders? Hoe kunnen we dit verschil verklaren? En als we dat snappen, kunnen we daar dan iets aan doen zodat het virus voor veel kwetsbare mensen ook gewoon een verkoudheid of griep wordt?

Ik denk van wel.

Het is gebleken dat vooral het immuunsysteem van de patiënt het verschil maakt. Daarover zijn alle partijen het eens. Niet alleen direct na de infectie maakt de goede werking van het immuunsysteem een groot verschil. Ook een op hol geslagen immuunsysteem speelt bij veel corona-doden een grote rol. Interessant is dan ook dat we uit wetenschappelijk onderzoek weten wat de gemeenschappelijke factoren zijn van de mensen die ernstig ziek worden.

Behalve de bekende onderliggende risico-factoren zoals diabetes, overgewicht en hart- en vaatziekten, is er nog een duidelijke andere factor bekend geworden. Deze factor heeft nog weinig aandacht gekregen en is eigenlijk alleen bekend bij mensen die goed ingelezen zijn in het onderwerp voeding & gezondheid. Ik ga hem hier met je delen.

Uit wetenschappelijk onderzoek wordt steeds duidelijker dat praktisch iedereen die ernstig ziek wordt of overlijdt door corona een lage vitamine D waarde in het bloed had. In deze studie (bron) bleek dat, van de 212 patiënten met corona, dat van de mensen die ernstig tot zeer ernstig ziek werden, bijna iedereen te weinig vitamine D in het bloed had (minder dan 75 nmol / liter). Tegelijkertijd bleek dat bij de mensen die voldoende vitamine D in het bloed hadden (meer dan 75 nmol / liter), dat corona in 93% van de gevallen een mild verloop had.

Deze gegevens, samengevat in Tabel 1 hierboven vertellen mij twee zaken, namelijk dat in deze studie:

1) de vitamine D bloedwaarde sterk verband houdt met een gunstig verloop van corona. Hoe hoger de vitamine D spiegel, hoe beter het verloop en andersom.

2) pas bij bloedwaarden boven de 75 nmol / liter zijn er duidelijk verschillen te zien, bij waarden onder de 75 nmol / liter is er duidelijk een ernstiger ziektebeeld. Ook bij waarden van 50 tot 75 nmol / liter zijn de uitkomsten duidelijk slechter in vergelijking met de waarden boven de 75 nmol / liter.

In Nederland is er volgens de Gezondheidsraad pas sprake van een tekort wanneer deze waarde onder de 30 nmol / liter komt (bron). Voor 70 plussers ligt deze norm hoger met 50 nmol / liter. Er zijn al veel langer wetenschappelijke aanwijzingen dat de optimale vitamine D spiegel veel hoger moet zijn dan tot nu toe gedacht. Er is dan ook veel wetenschappelijke discussie over de optimale hoeveelheid vitamine D. Dit onderzoek suggereert sterk dat de ondergrenzen die de Gezondheidsraad gehanteerd worden veel te laag zijn.

Ik schreef een brief aan de Gezondheidsraad waarin ik oproep om, gezien deze crisis, niet te wachten tot de werking van vitamine D onomstotelijk vaststaat.

Uit een tweede studie (bron), waarin 780 corona-patiënten heel simpel in twee groepen werden gedeeld: overleden of nog in leven, kwam ook een erg duidelijk beeld. 96% van de overleden mensen had een lage hoeveelheid vitamine D in het bloed (<75 nmol / liter). Van de mensen die nog in leven zijn, had 93% voldoende vitamine D in het bloed (boven de 75 nmol / liter).

Een erg duidelijk beeld dus nogmaals, hoe minder vitamine D in het bloed, hoe zieker de patiënten zijn, en andersom, hoe meer vitamine D in het bloed, hoe minder ziek mensen zijn. Ook hier is pas bij bloedwaarden boven de 75 nmol / liter een duidelijk verschil in sterfte te zien door corona. Dat is een veel hogere waarde dan die in Nederland als voldoende wordt gezien.

Ook de kans op een infectie is veel kleiner wanneer iemand voldoende vitamine D in het bloed heeft. Uit onderzoek in de VS met meer dan 190.000 proefpersonen (bron) bleek de kans op een infectie een sterke relatie met vitamine D te hebben. De groep met de hoogste bloedwaarden had 50% minder kans om überhaupt een corona infectie op te lopen. Hieronder de grafiek. Met een rood streepje heb ik de vitamine D bloedwaarde aangegeven die volgens de Gezondheidsraad voldoende is.

Wat ook in deze grafiek direct opvalt is hoe laag het vitamine D advies van de Gezondheidsraad is.

Relatie met zonnestand

Door artsen wordt vaak gezegd dat mensen een slechte vitamine D spiegel krijgen omdat ze door hun slechte gezondheid te weinig buiten komen. Dan zou de slechte gezondheid maken dat ze in de risicogroep zitten én tegelijkertijd een vitamine D tekort hebben opgelopen. De volgende studie maakt die verklaring onwaarschijnlijk.

We weten namelijk ook dat corona verergert in de winter, en weer weggaat in het voorjaar. Vitamine D zou ook voor dit effect een goede verklaring kunnen zijn. Vitamine D wordt aangemaakt als je met blote huid, zonder zonnebrandcrème in de zon komt, wanneer de zon hoog genoeg boven de horizon staat.
Zeer interessant is dan ook recent onderzoek gepubliceerd in Nature (bron). Hieruit bleek dat er een sterke relatie ligt tussen de geografische breedtegraad van een land en de aanvang van een nieuwe golf corona-patiënten. Hoe dichter het land bij de Noordpool ligt, hoe eerder na de zomer de corona besmettingen weer toenamen. Hoe zuidelijker de landen, hoe later in het jaar de besmettingen pas weer toenamen.
In Finland, Zweden, Wit-Rusland begon de deze najaarsgolf al rond begin september. In Griekenland, Spanje en Portugal pas rond de tweede en derde week van oktober. Dit is een sterke aanwijzing dat de verspreiding van het coronavirus verband houdt met de stand van de zon.

Er werd in deze studie geen verband gevonden met de temperatuur of luchtvochtigheid.

Het idee dat mensen door een slechte gezondheid weinig buiten komen en daardoor weinig vitamine D aanmaken lijkt onwaarschijnlijk. Immers, zo’n slechte gezondheid die maakt dat je minder buiten komt verandert niet plotseling afhankelijk van je woonplek en tijdstip in het jaar.

Dit onderzoek maakt het aannemelijk dat het seizoensmatige karakter van corona te maken heeft met hoe hoog de zon boven de horizon staat. En daarmee beïnvloedt hoeveel vitamine D onze lichamen kunnen aanmaken.

Vergelijkend onderzoek

Nu zijn deze gegevens, hoewel bij elkaar sterk, op zichzelf nog geen onomstotelijk bewijs dat het nemen van extra vitamine D zorgt dat je minder ziek van corona wordt. Misschien is het wel de zonneschijn zelf die zo’n gunstig effect heeft en heeft het slikken van extra vitamine D geen zin.

We weten dat vitaminen en mineralen enorm belangrijk voor het immuunsysteem zijn. Zonder voldoende van deze stoffen werkt de verdediging van het lichaam tegen virussen en bacteriën niet goed. Zou vitamine D een verklaring kunnen zijn waarom de één erg ziek wordt en de ander nergens last van heeft? De onderzoeken die ik net besproken heb suggereren duidelijk van wel.

Om te onderzoeken of het nemen van extra vitamine D helpend is bij corona, is er een zogenaamd interventieonderzoek nodig. Dat is een onderzoek waarin ze een behandeling geven aan een deel van de patiënten, en een ander deel niet. Zo kan je beide groepen met elkaar vergelijken. In het volgende onderzoek hebben ze vitamine D gegeven aan corona-patienten. Dat hebben ze in een Universitair ziekenhuis in Spanje gedaan. Omdat het tot een dag of 10 duurt voordat de vitamine D uit een supplement actief wordt in je lichaam (bron), en die omzetting bij zieke mensen mogelijk niet goed werkt, hebben ze in dit onderzoek de direct actieve vorm van vitamine D gegeven.
Ze hebben 50 patiënten die met corona in het ziekenhuis zijn opgenomen maar nog niet op de IC lagen, een flinke hoeveelheid van deze vorm van deze geactiveerde vitamine D gegeven (bron).
26 personen kregen geen vitamine D en alle patiënten kregen de normale, gebruikelijke corona-zorg van dat ziekenhuis. De uitkomst? Van de 50 patiënten die de geactiveerde vitamine D hadden gekregen moest slechts één patiënt door naar de intensive care en heeft het overleeft. De overige 49 patiënten mochten naar huis.
Van de 26 mensen die geen vitamine D hadden gekregen moesten maar liefst 13 mensen, de helft dus, door naar de intensive care. Wat een enorm verschil!

Als de onderzoekers de groepen met elkaar vergelijken en de data corrigeren voor onderliggende ziektefactoren, dan bleken de patiënten die vitamine D kregen 97% minder kans te hebben om op de IC terecht te komen. En daarmee ook 97% minder kans om te overlijden. Met deze gegevens lijkt het erop dat vitamine D heel goed werkt. Indrukwekkend niet?

Volgens goed gebruik moet zo’n resultaat opnieuw getest worden, bij voorkeur in een ander ziekenhuis voordat je met zekerheid kan zeggen dat het werkt. Er kunnen bijvoorbeeld fouten gemaakt zijn waardoor deze gegevens niet kloppen. Dan is deze studie (bron) van bewoners uit een bejaardentehuis in Frankrijk erg interessant. Een deel van de bewoners kreeg regelmatig vitamine D supplementen als onderdeel van de gewone zorg. Een deel kreeg dat niet vanwege een fout en een aantal bewoners wilde dat niet. Ze hebben de mensen gevolgd en de twee groepen met elkaar vergeleken. De uitkomst: de groep die regelmatig vitamine D supplementen kreeg had 89% minder sterfte door corona. Een ongelooflijk sterk resultaat.

Benodigde doses

Waarom is zo’n veelbelovende behandeling nog niet toegepast vraag je je wellicht nu af? Dat heeft meerdere redenen. Een van de redenen is dat artsen lange tijd bang zijn geweest voor te veel vitamine D. Deze angst is gebaseerd op achterhaalde informatie. Vitamine D wordt in Europa bij dagelijks gebruik als veilig gezien tot 10.000 I.E. per dag (bron). Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven wordt een maximum aangehouden van 4000 I.E. per dag. Deze langdurige angst heeft echter wel gemaakt dat er in veel wetenschappelijk onderzoek in het verleden vaak maar kleine beetjes vitamine D zijn gegeven, waarover later meer.

Mensen die anno 2021 nog als jager of verzamelaar leven hebben vitamine D bloedwaarden van gemiddeld 120 nmol / liter (bron) met uitschieters tot 170 nmol / liter. Dit lijken mij de natuurlijke waarden die in meer onderzoeken gevonden worden bij mensen die veel buiten zijn. De huidige zogenaamde “streefwaarde” in de Nederlandse zorg is 75 nmol / liter. Er is officieel pas sprake van een tekort wanneer de bloedwaarde onder de 30 nmol / liter komt. De natuurlijke waarde is dus niet alleen veel hoger dan de streefwaarde, maar enorm veel hoger dan de waarde van een tekort.

De nadelen van vitamine D treden pas op boven een veel hogere bloedwaarde van 270 nmol / liter. De klachten zijn dan onschuldig en gaan snel weg bij na het stoppen van het slikken van het supplement. Deze waarden kan je enkel bereiken als je langdurig en grof te veel vitamine D slikt, bijvoorbeeld maanden achter elkaar meer dan 50.000 IE. Dat is duidelijk te veel en dat moet je dan ook niet doen.

Vitamine D tekorten komen veelvuldig voor in Nederland. Volgens dit onderzoek (bron) bij mensen uit Zuid-West Nederland die in de winter bij de huisarts kwamen bleek slechts 17% van de patiënten boven de streefwaarde van 75 nmol / liter kwam. 83% van de deze patiënten zat onder de streefwaarde! Als je dan bedenkt dat de bovenstaande onderzoeken laten zien dat je pas boven de streefwaarde effect ziet op het ziekteverloop, concludeer je als snel dat vitamine D wel eens enorm belangrijk voor Nederlanders kan zijn.

Nog een reden van scepticisme bij artsen is dat er erg veel wetenschappelijk onderzoek is gepubliceerd waarbij er een klein beetje of maar voor een korte periode vitamine D werd gegeven, zoals 400 of 800 I.E. In veel van deze studies wordt dan geen effect gevonden. Ik denk dat het gebruik van deze kleine hoeveelheden ontstaan is door de angst uit het verleden. Samen met de zeer lage grenswaarden. Sommige artsen zijn zelfs “vitamine D moe” omdat de grote belofte van vitamine D steeds maar niet waar wordt gemaakt. Ik zie vooral veel onderzoek wat niet goed is opgezet.

De deelnemers van deze studies blijken vaak aan het einde van de studie alsnog een vitamine D tekort te hebben. Natuurlijk ga je geen verschil vinden als de studiedeelnemers voor én na de studie een tekort hebben. Dat deze studies te weinig geven komt wellicht ook doordat er een fout is gemaakt bij de berekening van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van vitamine D waardoor de aanbevolen hoeveelheid misschien wel een factor 10 te laag is (bron). Tel daarbij op dat onze ondergrens voor vitamine D waarschijnlijk veel te laag ligt en dan ligt er een goede verklaring over de hoge verwachtingen maar tegenvallende resultaten over vitamine D.

De studies die geen effect laten zien worden dan vaak aangehaald om te suggereren dat vitamine D niet zijn beloftes waarmaakt. Hoewel ik begrijp hoe deze visie is ontstaan ben ik het hiermee oneens. Vitamine D is cruciaal voor de mens en haar immuunsysteem en is verantwoordelijk voor het goed verlopen van vele biochemische processen. Als je te weinig geeft en niet tot gezonde bloedwaarden komt, het te kort geeft, of te laat ga je ook geen of slechts een klein effect vinden. Het werkt ook niet als een medicijn.

De vitamine D studies die wel resultaat laten zien gebruiken hogere doseringen, van bijvoorbeeld 1600 I.E. (bron) tot 2000 I.E. (bron, invasive cancer, subgroep zonder overgewicht, deze tabel).

Er zijn op het moment van schrijven 35 epidemiologische studies gepubliceerd die de relatie tussen vitamine D en corona beschrijven. Enkele studies laten geen duidelijk effect zien, maar overige 32 studies zijn allemaal duidelijk: hoe meer vitamine D, hoe gunstiger het verloop. Daarnaast zijn er 16 “interventie” studies gepubliceerd, deze laten bijna allemaal een positief effect zien van vitamine D suppletie.

Slechts één zo’n interventie studie is niet positief (bron). In dit onderzoek waarbij in het ziekenhuis opgenomen patiënten gewone vitamine D kregen werd er geen effect gevonden. Jammer natuurlijk. Maar kunnen we deze ogenschijnlijk conflicterende data verklaren? In deze studie hebben ze de vitamine D vorm gegeven die in vitaminepillen zit. De vitamine D in vitaminepillen moet eerst nog omgezet worden in de actieve vorm (bron). Dat kan bij gezonde mensen wel een dag of 10 duren, waarna het pas zijn uitwerking heeft in het lichaam. Bij zieke mensen is deze omzetting mogelijk verminderd. In de Spaanse studie hebben ze daarom de geactiveerde vorm gegeven die direct actief is. Dat kan deze inconsistente resultaten verklaren. Dit geven de auteurs van deze studie zelf ook aan in de discussie.

Hoe wel dit technisch de best uitgevoerde studie is, is hij inhoudelijk minder sterk. Dit bewijst niet dat vitamine D geen effect heeft. Wat mij betreft laat deze studie de foute manier van vitamine D geven zien en is dit geen ontkrachting van de andere studies die een sterk effect laten zien.
Mijn conclusie: niet wachten met het nemen van vitamine D tot je aan het zuurstof in het ziekenhuis moet, maar neem het voor die tijd zodat je lichaam het kan omzetten in de actieve variant. Of, geef in acute situaties de juiste, reeds geactiveerde variant zoals gebruikt in het Spaanse ziekenhuis.

Al hoewel het laatste woord er vast nog niet over gezegd is, durf ik de bewering wel aan: indien op tijd genomen en in voldoende mate, beschermd vitamine D tegen corona. Deze data is veel sterker dan de gegevens die we hebben over de effectiviteit van mondkapjes of een avondklok. Ik denk dan ook dat we dit massaal moeten gaan doen. Vitamine D is het meest veilige van alle mogelijke maatregelen, heeft de minste bijwerkingen en als je mazzel hebt, nog andere gezondheidsvoordelen.

En het fijne is, iedereen kan dit voor zichzelf doen en daarmee de eigen gezondheid verbeteren.

Wil jij ook de voordelen van vitamine D? In de winter is een supplement of vitaminepil de enige manier om voldoende vitamine D in je bloed te krijgen. Pas wanneer de zon hoog aan de hemel staat kan je lichaam weer flinke hoeveelheden vitamine D aanmaken. Als je dat wil, neem dan voor 30 dagen 4.000 I.E. (100 μg) bij een maaltijd met vet. Dit is veilig (bron, bron, bron, bron) en is de hoeveelheid die gebruikt werd in de Spaanse Universitaire ziekenhuisstudie. Je lichaam kan dan beginnen met het omzetten van grote hoeveelheden vitamine D in de actieve vorm van vitamine D die in dat onderzoek zo effectief was. Dan heeft je lichaam dat maar even mooi ter beschikking. Slik daarna 2000 I.E. (50μg) per dag.

Heb je overgewicht (obesitas)? Je hebt dan meer nodig om je bloedwaarden op een goed niveau te krijgen. Dit komt doordat het vetweefsel de vitamine uit het bloed opneemt waardoor het minder beschikbaar is voor de rest van je lichaam. Neem dan 4.000 I.E. (100 μg) per dag bij een maaltijd met vet.

Zorg er voor dat je vitamine D3 hebt (en niet D2) en het beste gebruik je zogenaamde gel-capsules waarbij de vitamine D al opgelost zit in vet. Neem deze bij een maaltijd met vet. Begin op tijd en niet pas als je ziek bent. Je lichaam moet de vitamine D uit het supplement nog omzetten in de werkzame vorm en heeft daar tijd voor nodig.

In de zomer kan je stoppen als je regelmatig onbeschermd in de zon komt. Begin dan weer als de ‘r’ in de maand zit. Je kan ook de zomer door blijven nemen, maar kies dan voor een lagere hoeveelheid. Heb je een donkere huidskleur? Neem dan net zoveel als in de winter.

Wat leuk dat je het artikel tot hier helemaal hebt gelezen! Ik hoop dat je nu net zo enthousiast bent over vitamine D als ik en het voor jezelf en de mensen in je omgeving gaat regelen. Het zou helpen als je dit artikel en de informatie over vitamine D deelt met de mensen om je heen. Ik hoop dat we zo snel het aantal erg zieke mensen omlaag krijgen en hopelijk de lockdown eerder kunnen beëindigen. Volgens mij is dat niks te veel gezegd.

 

Ik ben ook niet de enige die hiertoe oproept. Zie bijvoorbeeld deze lijst van oproepen van wetenschappers en artsen dat we dit moeten gaan doen.

Laat het hieronder in de comments weten wat je van het artikel vindt. Heb je vragen, opmerkingen, laat het weten! Ik zal zo goed mogelijk als kan reageren.

Wil je op de hoogte blijven van de nieuwste vitamine D onderzoeken voor corona? Kijk dan op vdmeta.com. Daar vind je de onderzoeken in een handig (maar ongebruikelijk) formaat gepresenteerd. Je kan daar doorklikken naar de verschillende onderzoeken en die zelf lezen.

(Lees ook het andere artikel over dit onderwerp van twee huisartsen).