De onzichtbare epidemie explodeert

We volgen hier op deze site al ruim een jaar de cijfers. Meestal begrijpen we precies wat er aan de hand is, soms worden we verrast. Het verloop van de cijfers kunnen we, zeker na evaluatie precies volgen en ook uitleggen. Alleen het seizoenseffect dat we tot november niet kenden, heeft ons enigszins verrast en nog regelmatig worden we aan dat feit herinnerd.

26 juni

Sinds 26 juni is er iets vreemds aan de hand. Tot 26 juni liepen de PCR cijfers vrijwel gelijk op met het aantal ziekenhuis opnames. Er is veel kritiek op de PCR test, is dit wel de goede manier om de epidemie de maat te nemen? Daar is inderdaad wel wat over te zeggen.  Feit blijft wel dat er een hoge mate van gelijkloop was. Tot 26 juni. Op dat moment waren de opnamecijfers die NICE dagelijks op hun website plaatst gedaald tot even boven de 10. Het aantal positieve PCR uitslagen was 430 en na aftrek van het percentage false positives bleef daar nog 200 van over. In dat weekend zijn vrijwel alle resterende maatregelen opgeheven en werd het Testen voor Toegang (TvT) de nieuwe norm om te kunnen profiteren van onze hervonden vrijheden. Vanaf die datum zijn opeens de PCR cijfers steeds sterker gaan stijgen. Als eerste kwam de uitbraak naar buiten in Aspen Valley, waar 180 van de 800 bezoekers besmet bleken te zijn met het corona virus. Waarschijnlijk zijn één of meerdere van de discotheek-gangers besmet geweest met het virus dat ze hadden meegenomen uit Spanje.

Echter in de opnamecijfers is niets te zien! Kijk maar eens:

In deze grafiek zien we het aantal ziekenhuisopnames voortdurend dalen vanaf het moment dat het seizoen zijn stempel drukte op de cijfers sinds eind april. Het is zelfs zo dat de opnamecijfers, de door ons voorspelde curve en de PCR cijfers vrijwel samenvielen.De gevolgde curve is voornamelijk gebaseerd op de ontwikkelde immuniteit tot op dat moment. We laten daarbij even buiten discussie of dat natuurlijke immuniteit is of dat het uit een spuitje kwam.

Tot 26 juni. Dan beginnen de PCR cijfers als een raket te stijgen. Opvallend is daarbij, dat dit tot nu toe niet heeft geleid tot extra ziekenhuisopnames. Natuurlijk is het zo dat ziekenhuisopnames altijd achterlopen bij het vaststellen van een besmetting, de ervaring heeft geleerd dat dit ongeveer 5 dagen is na het constateren van de besmetting. Dat verschil is verwerkt in deze grafiek, vandaar ook dat het laagste punt van de blauwe lijn op 1 juli lijkt te liggen, 5 dagen na 26 juni. Ook moeten we meenemen dat de bron van de besmettingen personen tussen de 15 en 35 zijn, die zelden in het ziekenhuis belanden en ook vrijwel geen klachten zullen ervaren. Uit het bron en contactonderzoek komt naar voren dat jongeren vooral leeftijdsgenoten besmetten.

Men heeft vastgesteld dat gemiddeld genomen 70 procent van de mensen niet of nauwelijks klachten ervaart. Bij jongeren ligt dit percentage nog hoger. Er is nogal wat discussie over het onderwerp, maar mensen die geen klachten ontwikkelen lijken minder snel anderen te besmetten. Met deze wetenschap lijkt de kans dat de besmette jongeren het virus overdragen aan veel kwetsbare (ouderen) niet heel groot.

Het is ook natuurlijk zo dat de kwetsbaren die eerder in het ziekenhuis belandden, inmiddels vrijwel allemaal gevaccineerd zijn. Dat zal deels verklaren dat de opnamecijfers in verhouding minder zijn gestegen, ondanks het feit dat het aantal positieve uitslagen inmiddels 20x hoger is dan ruim een week geleden. Als we naar Engeland kijken waar ze veel Astra Zenica hebben gebruikt, dan zien we nu een stijging in de opnames maar niet in de mate waarin het eerder is gebeurd.

De Delta Variant

De Delta Variant wordt ook wel als oorzaak genoemd voor verwachte toename in besmettingen en ziekenhuisopnames. Dit had ook de oorzaak moeten worden voor een vierde golf later dit jaar. Ook deze mogelijkheid hebben we doorgerekend. Uitgaande van een extra besmettelijkheid van 30% en een aankomstdatum medio juni, is de rode stippellijn berekend. Daar bleven alle cijfers ruimschoots onder, dus dat effect lijkt met een sisser af te lopen: de berekende R-waarde blijft onder de 1. De toename van de PCR cijfers staat in geen enkele verhouding hiertoe. Het zou een R-waarde, die berekend kan worden uit de PCR cijfers, ergens tussen de 2 en 10 op gaan leveren. De cijfers stijgen momenteel zo snel, dat het niet goed te berekenen is. De aantallen zijn verdrievoudigd in 2 dagen tijd (van 1578 naar 5091 is een R van 10) en daarvoor is geen enkele epidemiologische verklaring. De Delta variant op zich is geen verklaring. Aangezien we nu de epidemie onder een vergrootglas bekijken, blijkt des te meer dat ziekenhuisopnames toonaangevend moeten zijn.

Superspreads

Een verklaring voor deze explosieve stijging is de manier waarop superspreads plaatsvinden. Het heeft er alle schijn van, dat deze toename van het aantal positieve testen direct verbonden is aan terugkerende jongeren die zijn gaan feesten in de discotheken. Door het grote aantal mensen dat daar samenkomt in een relatief kleine ruimte met ook naar verhouding slechte ventilatie, zijn dat de ideale omstandigheden waaronder een superspread kan plaatsvinden. Dit kan enkel op deze manier binnen gebeuren. Bij superspread events wordt altijd een zeer groot deel van de aanwezigen getroffen en is een (virtuele) R van boven de 10 heel normaal.

Al op 2 juni vorig jaar schreven twee hoogleraren uit Hong Kong dat 10% van de besmette personen zorgen voor 80% van alle besmettingen. Maurice heeft toen berekend dat die personen zelf dus als het ware een R van 20 hebben. Lees dit artikel nog maar eens: Superspreading events: de aanjager van de COVID-19 pandemie .

Omdat het hier gaat om jongeren meestal jonger dan 30 jaar, zullen daar normaal gesproken weinig of geen klachten uit voort komen en blijven deze superspreads grotendeels onder de test-radar. Echter, omdat deze bijeenkomsten worden begeleid door het TvT, wordt een enkele besmette die wel klachten heeft, aanleiding om alle bezoekers van dat evenement te testen en daar komen dan vervolgens veel andere besmettingen aan het licht. In het voorbeeld van de Aspen Valley  werden dus 180 van de 800 bezoekers op deze manier positief getest en dat stuwt het aantal positieve testen sterk op, zonder dat er veel onderliggende klachten zijn geweest. Er wordt dus door het intensief testen een onzichtbare epidemie gecreëerd, die voorheen niet opgemerkt zou zijn geweest.

De IFR waarde

Een bijzonder aspect van elke epidemie is de IFR waarde (Infection Fatality Rate). Dat is het percentage van de mensen, die besmet zijn met het virus, en er aan zijn overleden. Daarover circuleren verschillende cijfers en 0,15% is een veel genoemd percentage. In Nederland zou het iets hoger liggen, omdat er een sterke relatie is met de leeftijd en Nederland relatief veel ouderen heeft. We hebben dit uitgewerkt aan de hand van de beschikbare PCR-cijfers en overlijdens en daarmee de volgende grafiek gemaakt:

Hierin zien we dat volgens onze berekeningen de IFR met een waarde van 0,22% inderdaad uitkomt op het cijfer dat veel gebruikt wordt. Maar ook zien we dat met de komst van de Engelse variant begin dit jaar de IFR is gedaald tot 0,05%, een veel lager percentage en dat is ook wat er bij virussen die zich muteren veel geconstateerd wordt: de besmettelijkheid neemt wel toe, maar het aantal mensen dat eraan overlijdt neemt juist af!

Dit fenomeen lijkt zich ook voor te doen met de Delta variant. We zien dit al aan de cijfers uit Engeland, waar de besmettingen snel oplopen, de Delta daar al weken dominant is maar we veel minder overlijdensgevallen zien:

Verwacht mag worden dat de Delta zich in Nederland hetzelfde zal gedragen. Als de studenten de Delta variant hebben meegenomen en deze variant de overhand krijgt, mogen we verwachten dat er ook hier weinig door ontstaan en ook zal de IFR dus fors lager zijn dan die van de Engelse variant. De cijfers uit Engeland suggereren een IFR die tenminste 10X zo klein is als de IFR van de Engelse variant.

Beleid

Wat zou nu het beleid moeten worden nu er zo’n enorme uitbraak is op grond van de PCR uitslagen? Weliswaar zijn het met name de jongeren die besmet worden en niet in het ziekenhuis komen, maar toch.

Inmiddels heeft minister De Jonge zich uitgelaten over mogelijke maatregelen. Het is volgens hem nog niet zeker of er maatregelen nodig zijn. “Waar we steeds hebben ingegrepen was vanwege het beschermen van kwetsbaren en het niet overbelasten van ziekenhuizen. De besmettingen van nu komen in hoge mate voor bij jongeren en die komen niet onmiddellijk in het ziekenhuis.”

Enkele redenen die aangevoerd kunnen worden om maatregelen toch te heractiveren kunnen zijn:

• Om te voorkomen, dat Nederland ‘rood’ kleurt in Europa. Dat zou aantonen dat de kleurcodes gebaseerd zijn op de verkeerde cijfers.
• Uit zorg, dat de besmettingen bij jongeren leiden tot besmettingen bij ouderen, die wel in het ziekenhuis komen. Die leeftijdsgroepen zijn inmiddels voor het overgrote deel gevaccineerd, dus dan moet uitgelegd worden dat de vaccins onvoldoende effectief zijn.

Conclusies

Er is op dit moment sprake van een enorme stijging van de PCR cijfers, maar vooralsnog geen enkele impact op de opnamecijfers, als het ware een onzichtbare epidemie, alleen gebaseerd op vastgestelde besmettingen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn deze cijfers toe te schrijven aan superspread events bij de uitgaanscentra voor jongeren, met enkele personen daarbij die besmet zijn geraakt tijdens hun (eindexamen-)vakantie in het buitenland. Omdat in Nederland de basis R-waarde is gedaald tot onder de 0,7, zal deze besmettingsgolf vanzelf weer uitdoven en zijn maatregelen overbodig. Behoudens het expliciete advies om:

• Activiteiten tijdens de zomer zoveel mogelijk buiten te doen (zoals het advies in de VS al was eind april 2020: “Move all activities outside”.)
• Bij binnenactiviteiten het CO2-gehalte in de gaten te houden, zoals België dat inmiddels voorschrijft. En zo mogelijk te zorgen voor de juiste luchtvochtigheidsgraad (bij 20 graden tussen de 45% en 70% reletieve luchtvochtigheid) en/of luchtfilterings apparatuur te gebruiken.