Er verschijnen steeds meer artikelen die de schadelijke gevolgen en/of de onwerkzaamheid van de vaccins bloot leggen. Dan gaat het meestal om klinische studies. Maar hoe zit het nu met de kale cijfers, de oversterfte en de relatie met het aantal vaccinaties? Wij hebben het uitgezocht.
Een artikel van Herman Steigstra en Anton Theunissen
Lees volledig artikel: Oversterfte in 34 landen, falende vaccins?
Internationale vergelijkingen
Een week geleden schreven wij een artikel over de effectiviteit van het vaccineren op basis van internationale cijfers. Nog eerder presenteerden we een rekenmodel met daarin de mogelijke relatie tussen de oversterfte en het aantal vaccinaties, die er gezet zijn.
We gaan nu met de beschikbare informatie van 34 landen een bijzondere exercitie doen: Via de openbare cijfers van OurWorldInData hebben we de overlijdenscijfers van 818 miljoen inwoners bij elkaar gebracht. Het betreft vrijwel alle Europese landen plus Rusland, Israël, Canada, Australië en Zuid-Afrika.
De aanpak was dat we de corona-tijd in drie fasen hebben verdeeld, om zo conclusies te kunnen trekken over de effectiviteit van de vaccins. Dit waren deze fasen, die we hierna kort met alleen het jaartal zullen duiden:
- 2020: de periode van april 2020 t/m maart 2021. 12 maanden met daarin vrijwel geen enkele vaccinatie, de “ongevaccineerde periode”. De oversterfte werd grotendeels veroorzaakt door de eerste en tweede coronagolf.
- 2021: de periode van juni 2021 t/m mei 2022. Ook 12 maanden waarin vrijwel iedereen die de basis-serie heeft gehad ook daadwerkelijk was gevaccineerd. De “gevaccineerde periode”. Oversterftepatronen zouden beïnvloed kunnen worden door de vaccinaties.
- 2022: de periode van april t/m november 2022. De Omikron periode, 8 maanden. Het aantal overlijdens aan corona is sterk gedaald en het beeld wordt gedomineerd door de “onverklaarde oversterfte”.
Per land verkrijgen we zo dus 3 oversterfte cijfers, voor elke periode één en die gaan we vergelijken met het gemiddeld aantal gezette vaccins per inwoner van dat land. Daar is natuurlijk nog wel wat van te vinden, want het zal verschil uitmaken of één persoon 5 prikken heeft gehad of 5 personen elk één prik. Maar voor deze analyse proberen we alleen de grote lijnen te herkennen.
“Ongevaccineerde periode”
In 2020 werd er nog niet gevaccineerd. We maken een grafiek waarin we de oversterfte in dat jaar afzetten tegen de in de toekomst te zetten vaccins. Je zou verwachten dat die grafiek dan geen relatie laat zien, maar die lijkt er wel te zijn:
In deze grafiek staan voor elk van de 34 landen de oversterftes per 100.000 inwoners weergegeven. Op de horizontale as lezen we het gemiddelde aantal vaccinaties af die er per inwoner zijn gegeven vanaf 2021. Op de verticale as de oversterfte per 100.000 inwoners.
Bulgarije wordt vaak als voorbeeld genoemd van een land waar een lage vaccinatiegraad was en een hoge oversterfte om te benadrukken dat vaccinatie broodnodig is. Dus dat land gaan we volgen en geven het een groen bolletje in de grafiek. Nederland zetten we erin met een oranje bolletje.
We lezen in de grafiek af dat er in Bulgarije een oversterfte is van ruim 200 personen bij gemiddeld 0,7 vaccinaties per persoon. Ter vergelijking kijken we naar Nederland (oranje bolletje), waar de oversterfte slechts 95 was in 2020 tegen 2,05 vaccinaties per persoon. Als je oppervlakkig kijkt zou je dus denken dat vaccinaties hier een zeer gunstige invloed hebben gehad.
Maar…. het gaat hier om nog te zetten vaccinaties! Die kunnen dus onmogelijk invloed hebben gehad op de sterfte in 2020. Het verband tussen deze oversterfte en toekomstige vaccinatie moet dus een indirecte zijn. Het feit dat alle landen met de combinatie hoge oversterfte in 2020 en weinig vaccinaties in 2021 allemaal in Oost-Europa gelegen zijn, lijkt een aanwijzing te geven. Zou het de (kwaliteit van) gezondheidszorg kunnen zijn? Het is op zich een interessante waarneming, maar we laten het aan anderen om hier een sluitende verklaring voor te vinden. Wij gaan nu dezelfde cijfers bekijken voor 2021.
“De gevaccineerde periode”
Van januari tot juni 2021 werd er gevaccineerd met de basisserie. Met name in april en mei is onduidelijk of een overlijden moet worden toegerekend aan de ongevaccineerde periode of toch al aan de gevaccineerde periode. Daarom laten we deze periode, zoals aangeven, buiten beschouwing en we beginnen in juni 2021.
Een bescherming van mogelijk zelfs meer dan 95% werd ons beloofd, dus dat zouden we dan in een identieke grafiek als die van 2020 moeten terugzien als lagere oversterftecijfers. Dit is deze grafiek:
Het lijkt dezelfde grafiek als die van 2020, de verschillen zijn zeer minimaal. Zelfs zo klein dat er geen significant verschil is tussen de beide lijnen uit de twee grafieken. Eigenlijk zien we dus gemiddeld gezien nauwelijks verschil tussen de oversterfte voor en na vaccinatie.
Nu wordt er gezegd dat “zonder vaccinatie er veel meer mensen zouden gestorven zijn ….”. Het RIVM heeft expliciet gesteld dat er door de vaccinatie 88.000 ziekenhuisopnames zouden zijn gespaard tussen 2 augustus 2021 en 30 augustus 2022. Maar als dat dus waar zou zijn, dan zou er in de weinig gevaccineerde landen juist een enorme stijging geweest moeten zijn van opnames en dus de oversterfte. Maar daar is helemaal niets van terug te zien! De verhoudingen tussen de oversterftes bij zowel veel als weinig gevaccineerde landen in die twee grafieken is gemiddeld hetzelfde gebleven. Daaruit zou je dan kunnen concluderen dat vaccinatie geen factor van betekenis is geweest bij het verminderen van de sterfte.
‘De Omikron periode’
In het derde jaar was Omikron de variant die de Delta heeft verdrongen. In februari was Omikron dominant en er was ook voor het eerst weer een griepgolf in maart. Daarom laten we de derde periode vlak hierna beginnen (in april), om alleen het (voorkomen van) overlijden aan Omikron mee te nemen. Ook wordt vanaf april de “onverklaarde oversterfte” duidelijk zichtbaar. Deze was cijfermatig al eerder aantoonbaar, maar verschool zich telkens achter de corona golven.
In ons artikel Oversterfte over de grens hebben we deze oversterfte al gekwantificeerd. Een korte- en lange termijn kans werd daar gepresenteerd. Op basis van deze kansen voorspelde ons rekenmodel een sterfte van 63/100.000, gegeven het vaccinatiepatroon in Nederland.
Laten we naar de grafiek kijken en zien of we dat terugvinden:
Nu zien we opeens een volstrekt ander beeld dan in 2020 en 2021. Gemiddeld gezien neemt nu de oversterfte lineair toe met het aantal gezette vaccins! De regressielijn loopt zelfs vrijwel door nul heen, daaruit zou geconcludeerd kunnen worden dat er zonder vaccinatie dus geen oversterfte zou zijn geweest.
Bulgarije is nu opeens het beste jongetje van de klas! De oversterfte is daar slechts 12/100.000 bij 0,7 vaccins p.p. terwijl dat er bijvoorbeeld in Nederland al 76 zijn met drie maal zoveel gevaccineerd.
Samenvattend
Nu we voor deze drie periodes de regressielijnen hebben berekend, kunnen we deze in een tabel samenvatten en conclusies trekken. We definiëren drie fictieve groepen landen, met verschillende vaccinatiegraden: Hoog (2,5 p.p.), Laag (0,5 p.p.) en Ongevaccineerd. Met name die laatste groep is natuurlijk een echt fictieve, want er is in Europa geen land te vinden waar niet is gevaccineerd, maar je kunt wel de regressielijn “aflezen” bij een waarde van 0 p.p.
In elke grafiek staat ook de onzekerheid aangegeven als een lichtblauwe bandbreedte. Die gebruiken we om de onder- en bovengrenzen te bepalen.
We hebben drie perioden, dus voor elk van die perioden kunnen we nu een schatting maken hoeveel oversterfte per 100.000 er zal zijn bij de gegeven vaccinatiegraad. Ook kunnen we een betrouwbaarheid (p=0,1) uitrekenen met tussen haakjes de onder- en bovengrens. Dit is dan deze tabel:
| Hoog | Laag | Ongevaccineerd | |
| 2020 | 60 (34 – 87) | 218 (183 – 254) | 285 (230 – 340) |
| 2021 | 44 (19 – 68) | 252 (220 – 285) | 340 (289 – 391) |
| 2022 | 75 (62 – 89) | 25 (7 – 42) | 3 (-24 – 31) |
We zien dat er weliswaar een klein verschil is tussen 2020 en 2021, maar de onzekerheidsgebieden overlappen elkaar en er is geen significant verschil tussen deze jaren. Vaccineren heeft dus gemiddeld genomen geen significante verlaging of verhoging van de oversterfte tot gevolg gehad in 2021!
Kijken we naar 2022, dan zien we dat er voor de hoog gevaccineerde groep eigenlijk ook geen verschil is met de voorgaande jaren: evenveel sterfte, terwijl we uit andere bronnen weten dat de sterfte aan Corona zelf (=Omikron) zeer laag is geworden. In Nederland in totaal 2600 overlijdens aan corona, dat is 15/100.000, terwijl er een oversterfte is van 76/100.000. Hier worden we dus geconfronteerd met de onverklaarde oversterfte!
Bij de laag gevaccineerde landen is de oversterfte zeer laag geworden: 25/100.000 en dat is dan ook nog inclusief corona.
Het laatste dat de regressielijn ons lijkt te vertellen is dat het risico 1:3000 is, om gedurende deze 8 maanden aan één vaccinatie te overlijden. Dat is nog steeds op basis van 818 miljoen inwoners. Er zou natuurlijk een andere causaliteit kunnen zijn, maar die zal dan eerst nadrukkelijk als kandidaat aangewezen moeten worden en ook gelden voor de andere 33 landen in dit onderzoek.
Er is nog steeds geen daling te zien van de onverklaarde oversterfte dus zal die 1:3000 zeker nog oplopen. In ons artikel Vaccinaties gemodelleerd berekenden wij dat het uiteindelijke risico rond de 1:1000 zou kunnen komen te liggen, als we alle cijfers sinds de eerste vaccinatie meenemen.
Conclusies
Het simpelweg aanwijzen van een land als Bulgarije, waar weinig is gevaccineerd met een heel hoge oversterfte in 2021, als klinkend voorbeeld dat vaccinatie zeer succesvol was, blijkt eigenlijk onzin te zijn als ook naar de grafiek van 2020 wordt gekeken en van 2022. Want in 2020 had Bulgarije ook al een hogere oversterfte dan de meeste andere landen en in 2022 had Bulgarije een van de laagste oversterftes.
Daarnaast zien we gemiddeld genomen, dat in elk van deze 34 landen vaccinatie de oversterfte niet heeft doen afnemen. In absolute zin zou dat nog verklaarbaar kunnen zijn, doordat het virus agressiever werd. Maar dan zou je dus in laag gevaccineerde landen een sterke stijging hebben moeten zien van deze oversterfte. En ook dat hebben we niet gezien, de oversterfte in 2021 bleef ook daar vrijwel gelijk aan die in 2020.
Deze cijfermatige bevindingen zijn nog geen sluitend bewijs van het niet goed werken van de vaccinaties, maar zou voor de overheid op zijn minst aanleiding moeten zijn hier wel serieus onderzoek naar te laten doen alvorens met boosteren verder te gaan.
Vragen
Na deze conclusies, zou met name de overheid, zittend op de stoel van de dokter, zich een aantal vragen moeten stellen:
- Hoe kan het dat het massaal vaccineren de oversterfte niet omlaag heeft gebracht?
- Waarom hebben landen die amper hebben gevaccineerd nu verreweg de laagste oversterfte?
- Waarom hebben landen met een minimale vaccinatie nu toch geen sterfte meer aan corona?
- Waarom lijkt de oversterfte bij de hoog gevaccineerde landen eerder verder te stijgen dan te dalen?
- Waarom zien we bij de laag gevaccineerde landen geen stijging van de oversterfte als er in Nederland 88.000 ziekenhuisopnames zouden zijn voorkomen dankzij vaccinatie?
De antwoorden op deze vragen zullen ons helpen bij de besluitvorming bij volgende epidemieën.
Discussie: het komt door de Oost-Europese landen
Binnen onze groep van corona-watchers zijn de meningen over de laatste grafiek verdeeld. Hieronder een korte weergave van onze gedachten.
Het valt op dat de landen met de laagste oversterfte in 2022 én de laagste vaccinatiegraad meer met elkaar gemeen hebben: het is een cluster van Oost-Europese landen. Daardoor wordt het verloop van de trendlijn sterk beïnvloed. Dat roept de vraag op of er bij die landen geen andere factoren in het spel zijn: geografische ligging, politiek systeem, niveau van de gezondheidszorg, dieet, gezondheidssituatie van de bevolking of levensverwachting, om maar eens wat te noemen.
Veel van deze demografische gegevens zijn al verdisconteerd in de normale basissterfte van die landen, dus dat zou niet in de oversterfte herkenbaar moeten zijn. De hypothese werd geopperd dat de lagere oversterfte in 2022 een gevolg zou kunnen zijn van de hoge sterfte in 2020 en 2021. Daar staat dan weer tegenover dat dit ‘ondersterfte-effect’ niet te zien was in 2021, ten opzichte van 2020. Dan zou dus in 2020 de eerste helft van de kwetsbare bevolking in al die landen aan de beurt moeten zijn geweest en in 2021 de andere helft. In 2022 is het reservoir kwetsbaren dan zo klein geworden dat ze in de laagste regionen terecht komen. Het is een mogelijkheid.
Dit wordt vooral ingewikkeld omdat de data er niet zijn om deze verklaring te kunnen onderbouwen. Het is natuurlijk denkbaar – maar zo zijn er meer scenario’s denkbaar. De grote gemeenschappelijke deler blijft vooralsnog de vaccinatiegraad.
Ons eenvoudige lineaire model dat extra sterfte berekent aan de hand van het aantal vaccinatiedoses, is geënt op de ontwikkelingen in Nederland en getoetst aan de cijfers van ruim 30 andere landen (zie eerdere artikel). Ook de Oost-Europese landen pasten goed binnen die lijn.
We namen de proef op de som: raakt het verband inderdaad zoek zodra die Oost-Europese landen uit de vergelijking worden weggelaten, zoals dat Oostblokcluster doet vermoeden? We zien in de grafiek hieronder wat er dan gebeurt: de onzekerheidsmarges voor de lage aantallen vaccinaties worden veel groter. Dat spreekt vanzelf, want als we alleen landen selecteren met een (nagenoeg) gelijke vaccinatiegraad, worden de verschillen tussen verschillende vaccinatiegraden minder duidelijk. Elke waarde van de regressielijn binnen het blauwe onzekerheidsgebied is mogelijk en de prognose van het model (aangegeven met de oranje lijn) valt nog steeds ruim binnen deze onzekerheidsmarges.
Dat de berekende regressielijn stijgend is, zegt dus eigenlijk weinig. Alleen de gemiddelde waarde in het midden van de puntenwolk heeft enige waarde: 55-80, vrijwel hetzelfde als wanneer we alle landen meenemen en ook perfect overeenkomend met ons rekenmodel.
Maar volgens dezelfde redenatie zou iemand ook kunnen betogen dat de Scandinavische landen eruit moeten. Ook dat zijn immers buurlanden, die al gedurende de hele coronacrisis afwijkend gedrag hebben vertoond in de sterftecijfers. Het beeld blijft ook dan overeind al zegt het steeds minder nu we alleen gelijkvormige landen overhouden. Alleen het interval voor de oversterfte blijft dan vrijwel hetzelfde: 55-85 nu.
Het is duidelijk dat je middels het selecteren van bepaalde landen zelfs een omgekeerde trend zou kunnen forceren, maar dan wel zonder enige significantie. Het lijkt de auteurs om al deze redenen het zuiverst om een overzicht te geven van alle beschikbare landen, zonder uitsluitingen. Dat betekent dus ook: inclusief de Oost-Europese landen. We hopen van harte dat we ooit met meer gedetailleerde data kunnen werken.
