Deze week heeft er een ingrijpende verschuiving plaatsgevonden in electorale voorkeuren. De PVV steeg abrupt 5 zetels, terwijl NSC juist 5 zetels daalde. Daardoor staan nu VVD en PVV bovenaan, op 3 zetels gevolgd door NSC en PvdA/GroenLinks. Dit lijkt de gamechanger te worden van deze verkiezingen.
Lees volledig artikel: SBS-debat werd de gamechanger
SBS-debat werd de gamechanger
SBS-debat van 16 november 2023
De afgelopen week heeft de grootste veranderingen in de peiling laten zien van deze campagne. Dat heeft een directe relatie met het feit dat Geert Wilders pas op 12 november voor het eerst op televisie bij een debat was betrokken. Bij het onderzoek over het SBS-debat van afgelopen donderdag, bleek Wilders duidelijk de winnaar te zijn. Dat heeft de electorale positie van de PVV duidelijk versterkt, gepaard gaande met een verzwakking van de electorale positie van NSC/Omtzigt. Sinds de start van deze partij, 3 maanden geleden, heeft die partij nog niet zo laag gestaan.
In de voorlaatste peiling, uitgevoerd 5 dagen voor de verkiezingen onder bijna 7.000 ondervraagden, zien we die ingrijpende verschuiving: PVV stijgt 5 zetels en NSC daalt 5 zetels. Dat is een versterking van de trend van vorige week.
Door de overige beperkte verschuivingen is dit nu de zetelverdeling:
Dit is de voorlaatste peiling. Dinsdagavond komen we met onze laatste peiling en de prognose voor de einduitslag. De avond van de 22e verzorgen we ook een uitslagenavond via Salto (en samen met Geen Stijl).
Niet alleen laten de verschuivingen van de afgelopen week zien dat er dus nog grote bewegingen mogelijk zijn. De volgende grafiek laat dat ook zien. 39% van de Nederlanders is nu zeker van hun keuze. Van degenen die een andere partij nog een kans geven is dit het overzicht (als men meer partijen noemde, moest men de partij aangeven met de grootste kans).
10.8% van de kiezers noemt naast hun partij van de eerste voorkeur NSC als partij die nog een (goede) kans maakt op een stem. Bij BBB en PVV is dat bijna 9%. Belangrijk is hierbij wel te beseffen dat als bij bijvoorbeeld NSC nog 3% kiezers erbij komt, die ook van andere partijen afkomstig zijn. Die zullen dan dalen.
De vraag is echter wel op welke wijze de verschillende partijen de trend van de laatste week nog duidelijk kunnen keren.
Verloop van de overgangen
Mijn analyses zijn vooral gebaseerd op het verloop van de overgangen tussen partijen. Dus de relatie tussen de stemkeuze nu en de stemkeuze bij de vorige verkiezing.
Door de cijfers van 1 september (kort na de start van NSC), 21 oktober en 18 november met elkaar te vergelijken is goed te zien hoe de ontwikkelingen zijn verlopen.
BBB haalde 19% in maart jl. bij de Provinciale Statenverkiezing. Door op die groep in te zoomen is goed te zien wat zich afgespeeld heeft vanaf het moment dat NSC was opgericht. Die 19% staat gelijk aan ongeveer 30 zetels. Dus omgerekend kan in deze tabel iedere 3% voor ongeveer 1 zetel geteld worden.
- Op 1 september gaf 27% van de BBB-kiezers van maart jl. aan dat ze NSC zouden stemmen. 47% verkoos nog BBB.
- 1 maand geleden gaf 36% aan dat ze NSC zouden gaan stemmen en nog maar 30% BBB. Tegelijkertijd steeg PVV van 6% naar 14%.
- Nu is NSC teruggevallen naar 25%. Maar BBB is verder teruggezakt (naar 23%) en PVV steeg door naar 32%.
Bij de overige partijen laten we zien hoe de verschuiving is onder de kiezers bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021
Goed te zien is dat bijna de helft van de CDA-kiezers uit 2021 vorige maand nog aangaf NSC te zullen stemmen. Dat is nu teruggezakt naar 37%. In die tijd is BBB gezakt van 15% naar 7% en PVV van 3% gestegen naar 10%.
Bij de groep “andere” zit het CDA zelf ook bij. Daar is de laatste weken een beperkte stijging zichtbaar.
Bij het overzicht van de VVD zien we een geleidelijke stijging van weer stemmen op de VVD (van 55% naar 60%). Maar daarnaast zien we bij PVV een stijging in bijna 3 maanden van 5% naar 17%. NSC is ook hier weggezakt sinds 21 oktober.
De grafiek van de PVV kiezers uit 2021 laat ook een forse stijging van de electorale trouw zien. Begin september was dat nog maar 54% en nu 80%. Bij BBB en NSC zien we een duidelijk dalende trend.
Ook uit deze twee grafieken is de daling van NSC op te maken. De daling van PvdA/GroenLinks onder de GroenLinks-kiezers is ontstaan in de laatste 3 weken. Zij gaan naar de kleinere linkse partijen (incl. BIJ1). Onder de groep andere zit natuurlijk ook D66.
Ook bij de D66-kiezers uit 2021 zien we de daling van de positie van NSC. PvdA/GroenLinks doet het wat beter, evenals VVD. Maar we zien zelfs 4% D66 kiezers uit 2021, die nu aangeven PVV te stemmen.
Regeringsvoorkeur
Al eerder is aangegeven dat de grootste vraag voor de kiezers minder is wie de premier wordt, maar of er geregeerd gaat worden over links of rechts. Enkele weken geleden hebben we al laten zien hoe groot de voorkeur is van de kiezers van VVD en NSC om te regeren met PVV en de afkeer om te regeren met PvdA/GroenLinks.
De wijze waarop NSC en VVD met dat onderwerp zijn omgegaan tijdens deze campagne en het feit dat migratie bij veel kiezers in het midden en rechts van het midden bovenaan de lijst van thema’s staat heeft Wilders de mogelijkheid geboden om electoraal toe te slaan.
Via deze grafiek onder de huidige kiezers van VVD en NSC is dat goed te zien:
Het is heel duidelijk waar de voorkeuren liggen van de VVD- en NSC-kiezers ten aanzien van de coalitiepartner. Dat was ook al te zien bij ons onderzoek van 3 weken geleden.
De laatste dagen
De sterke verschuivingen in de afgelopen week laten zien dat ook in de komende dagen nog forse verschuivingen mogelijk zijn. Debatten op televisie zullen daarvan de belangrijkste motor kunnen zijn en eventuele impactvolle grote gebeurtenissen. (Niet te hopen, maar zeker ook niet uit te sluiten).
Dinsdagavond komen wij met onze laatste peiling en een prognose voor de einduitslag.
De ochtend van de 19e om 11 uur zal ik in een interview met Pim van Galen een nadere toelichting geven. Te zien op Salto1 en via digitale media (YouTube, X, Facebook, Linkedin).
Alle informatie over dat interview en de peilingen treft u aan op www.indepeiling.nl
U heeft zojuist gelezen: SBS-debat werd de gamechanger
Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.
