Tweede brief naar Nivel om het rapport terug te trekken

Motivatie

Het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, waarbij op basis van data conclusies worden getrokken, is aan duidelijke voorwaarden gebonden. Die ken ik goed omdat ik o.a. een tijd als wetenschappelijk medewerker college heb gegeven aan de Universiteit van Amsterdam over methoden en technieken van onderzoek en statistiek.

Dat ik me tijdens de Coronaperiode met regelmaat afgezet heb tegen de conclusies die er getrokken werden op basis van wetenschappelijk onderzoek, was niet omdat de conclusies mij niet bevielen. Maar omdat het onderzoek grote onvolkomenheden bevatte waardoor die conclusies niet getrokken konden worden. Ik verbaasde me dan vaak zeer over niet alleen de inhoud van het rapport, maar ook over hoe die onderzoeken omarmd werden door wetenschappers. Blijkbaar omdat ze het eens waren met de conclusies, zonder dat ze bezwaar maakten tegen de grove onderzoeksfouten.

Dit is geen wetenschap, maar louter marketing.  Daarmee ondergraaft men ook het vertrouwen in de wetenschap.

Een extra probleem was daarbij dat de meeste (wetenschaps-)journalisten hun kritisch vermogen waren verloren en ook die ongefundeerde resultaten deelden met hun publiek., terwijl de basis heel zwak was.

Het Nivel-rapport over de oversterfte behoort tot deze serie, maar is daarbij misschien nog wel het hoogte- (of liever gezegd diepte-) punt.

Ook na de herziening van het rapport, nadat ik op 10 september een brief had gestuurd over een flagrante rekenfout uit het onderzoek, is wat er verschenen is eigenlijk nog erger dan het oorspronkelijke rapport. Daarom heb ik op 11 oktober een tweede brief gestuurd naar alle betrokkenen, inclusief de Raad van Toezicht van Nivel en ZonMW, waarbij ik beargumenteerd heb verzocht om het rapport terug te trekken.

Die uitgebreide brief zal ik – indien nodig – op een later moment openbaar maken, maar ik zal – op een simpele wijze – laten zien hoe basaal dat rapport heeft gezondigd tegen de basale voorwaarden die je aan goed onderzoek zou moeten stellen.

Ernstige verontreiniging

In het doel van het onderzoek staat letterlijk, dat men de verschillen wilde onderzoeken van de sterfte van de gevaccineerde en ongevaccineerde patiënten van de praktijken van de Nivel-huisartsen. Dat betreft ongeveer 1 miljoen patiënten.

In het onderzoek wordt nu – nadat men de grote rekenfout erkende – gesteld dat in de groep “ongevaccineerden” een fors deel wel gevaccineerden zich bevond. (Omdat een deel van de Nederlanders die gevaccineerd waren niet wilden dat hun informatie werd gebruikt, waardoor die groep bij het onderzoek in de groep “ongevaccineerden” terechtkwam.)

Uit de verantwoording van het rapport zelf is af te leiden dat van de patiënten van 60  jaar en ouder ongeveer 60% van de groep ongevaccineerden in werkelijkheid wél gevaccineerd was. Ruim 85% van alle sterfgevallen valt binnen deze groep.

Het feit dat één van de twee hoofdgroepen van het onderzoek ernstig vervuild is door de andere hoofdgroep, maakt het onmogelijk om het onderzoek uit te voeren, dat men wilde uitvoeren.  Deze vervuiling is terug te vinden in een groot deel van de tabellen uit dit onderzoek en besmet ook de conclusies (zie hiervoor ook deze artikelen).

En als je er niet in slaagt om die ernstige verontreiniging van één van je hoofdgroepen weg te krijgen, is het einde oefening van dit onderzoek.

“Verwachte” sterfte

In het onderzoek heeft men van de groepen ongevaccineerden (maar dan vervuild) en de gevaccineerden de verwachte sterfte berekend binnen een aantal leeftijdsgroepen voor de periode van 3 en 12 maanden na het “vaccinatiemoment”. En die vergeleken met de werkelijke sterfte. Het verschil werd dan oversterfte of ondersterfte genoemd.

De verwachte sterfte werd berekend op basis van kenmerken van de groep ongevaccineerden en gevaccineerden, zoals ze gehaald werden uit de administratie van de huisartsen. Dat betrof deels demografische gegevens (leeftijd, geslacht, herkomst) en deels medische gegevens.

Maar als je dus het verschil tussen de werkelijke en verwachte sterfte als oversterfte of ondersterfte definieert, dan moet je er wel zeker van zijn dat je de verwachte sterfte goed hebt berekend. Want anders berust het verschil tussen werkelijke en verwachte sterfte (deels) op basis van de fouten die bij de berekening van de verwachte sterfte zijn gemaakt.

De cijfers uit het Nivel-onderzoek laten zien dat men grote problemen had bij het bepalen van de juiste verwachte sterfte. Aan de hand van het voorbeeld van de 76-80 jarigen laat ik het zien. Nivel berekende een verwachte sterfte van de ongevaccineerden in die leeftijdsgroep in de eerste drie maanden na het “vaccinatiemoment” van 1.3%. Het werkelijke cijfer was echter 5%.

Deze sterfte zou bij deze leeftijdsgroep in het tweede kwartaal van 2021 plaatsgevonden hebben. Een periode waarin Covid-19 in Nederland niet zo heerste. (En zelfs toen het heerste was Covid-sterfte maar een beperkt deel van alle overlijdens).

Maar hoe kan het zijn dat in de eerste drie maanden ná het – berekende gefingeerde – vaccinatiemoment de totale sterfte van de ongevaccineerden bijna 4 keer zo hoog was als de verwachte sterfte???

De enige verklaring daarvoor is dat de berekende verwachte sterfte (veel) te laag was. Omdat blijkbaar bij het uitvoeren van de berekeningen belangrijke factoren, die invloed hebben op het overlijden, niet meegenomen waren. Zo is het zeker dat men niet meegenomen heeft de BMI van de patient (dus de mate van obesitas) en de rookgeschiedenis (of men al dan niet rookte/of gerookt had). Het zou best zo kunnen zijn dat  als deze twee factoren wel waren meegenomen de verwachte sterfte zou zijn verdubbeld. En er zijn nog meer factoren die samenhangen met de kenmerken van de personen en zijn of haar gezondheidssituatie die, als ze mee waren genomen, de verwachte sterfte nog fors zouden hebben verhoogd.

Juist de grote verschillen tussen de verwachte en werkelijke sterfte in die eerste drie maanden zijn een keiharde aanwijzing dat de verwachte sterfte een forse onderschatting is van de verwachte sterfte als wel alle relevante factoren zouden zijn meegenomen.

Dus ook ten aanzien van dit onderwerp is er sprake van een ernstige schending van de basisprincipes van het uitvoeren van degelijk wetenschappelijk onderzoek.

Ook deze grote fout is op zichzelf al een voldoende reden om het rapport terug te trekken.

Betrokken wetenschappers

Ik besef dat wetenschappers, die in een begeleidingscommissie zitten, niet alle ins en outs van een onderzoek kennen. Maar gezien deze twee grote fouten van het onderzoek zouden zij handelend dienen op te treden. Daarom heb ik de betrokkenen ook de uitgebreide brief gestuurd, evenals de Raad van Toezicht van het Nivel. Zodat ze er nu wel van op de hoogte zijn.

Als je ziet hoeveel professoren en medische wetenschappers in die begeleidingscommissie en Raad van Toezicht zitten, dan is dit een goede testcase voor de vraag hoeveel waarde zij aan integere wetenschap hechten. Of zij op basis van de informatie die ik gestuurd heb ook vinden dat – helaas – dit onderzoek definitief teruggetrokken moet worden of dat zij hun invloed niet aanwenden om dat te bereiken.

Ik kan me haast niet voorstellen dat die betrokkenen het rapport toch handhaven.

Ik houd u op de hoogte.