Eind juni 2020 presenteerde Van Dissel belachelijke cijfers over het succes van de maatregelen. Een WOB verzoek om vast te stellen hoe Van Dissel aan die cijfers is gekomen, is bijna drie jaar erna nog niet ingewilligd, ook niet na een uitspraak van een rechter. Door de openbaarmaking nog steeds te traineren, lijkt één en ander getild te worden tot over het moment dat de nieuwe Wet Publieke Gezondheidszorg door de Eerste Kamer is aangenomen en de overheid met een simpele pennenstreek die maatregelen weer kan invoeren!
Lees volledig artikel: Verzonnen cijfers, sabotage van de WOB en het effect op de nieuwe WPG wet
Verzonnen cijfers, sabotage van de WOB en het effect op de nieuwe WPG wet
De niet transparante RIVM-modellen
Het beleid tijdens de Coronaperiode (en trouwens nu ook over de stikstofaanpak) was gebaseerd op modellen, waarin berekend werd welke ontwikkelingen men verwachtte en welke invloed maatregelen zouden kunnen hebben. Terwijl die modellen een cruciale rol speelden bij het beleid was er geen enkele transparantie van hoe het model precies in elkaar zat, welke data men gebruikte en op welke wijze aannames over effecten vervolgens werden doorberekend. Daarmee werd het ook een stuk moeilijker om gefundeerde kritiek te uiten en de autoriteiten (en media) gebruikten de voorspellingen van die modellen alsof die boven iedere twijfel of kritiek verheven zouden zijn.
Zowel vanuit de wetenschappelijke ethiek als vanuit de verplichting voor de overheid om transparant te zijn, was dit een ernstige tekortkoming, die tot en met vandaag nog niet is gecorrigeerd.
Hoe verschrikkelijk de opstelling van VWS en RIVM was en is en hoe schadelijk, blijkt goed als je het verloop ziet van een poging van Fritsander Lahr om met een beroep op de wet openbaarheid bestuur (WOB/WOO) zeer relevante informatie te verkrijgen. Welke strategie VWS daarbij volgde en hoe men, ondanks de uitspraak van de rechter, bijna drie jaar later (sic) nog steeds niets heeft opgeleverd. Maar ondertussen wordt de WPG wel door de Eerste Kamer gejast.
De aanleiding: de belachelijke cijfers van Van Dissel
Fritsander diende zijn verzoek in om openheid over model en data op 23 september 2020. Hij deed dat naar aanleiding van de Technische Briefing van Van Dissel aan de Tweede Kamer van 26 juni 2020, waarin de geschatte effecten werden berekend van de genomen maatregelen. Van Dissel presenteerde o.a. het aantal ziekenhuisopnames en IC-opnames, die voorkomen waren doordat in Nederland half maart ingrijpende maatregelen waren genomen. Cijfers, die voortkwamen uit het RIVM-model dat gehanteerd werd:
Dus eind juni 2020 rekende Van Dissel de kamer voor dat er ongeveer 125.000 ziekenhuisopnames waren voorkomen door de maatregelen sinds half maart en ruim 35.000 IC-opnames.
Mensen die de cijfers goed volgden zoals Fritsander Lahr en ik vonden deze cijfers uitermate onwaarschijnlijk om het eufemistisch te zeggen. Hieronder leg ik dat kort uit:
Laten we eerst de echte cijfers zien van de ziekenhuisopnames de eerste helft van 2020. Dit zijn de cijfers die Van Dissel zelf presenteerde aan de Tweede Kamer eind juni 2020.
Rond 1 april 2020, 2 weken na de start van de maatregelen was het maximum bereikt: ziekenhuisopnames per dag was ruim 600 en IC-opnames ruim 125. Goed valt te zien dat in de maanden mei en juni (toen het heel mooi weer was) er nog amper opnames waren.
80 dagen na de piek van opnames meldde Van Dissel dat volgens het model dus in die bewuste 80 dagen 125.300 gedeeld door 80 dat is ruim 1500 ziekenhuisopnames per dag waren bespaard door de genomen maatregelen. Besef dus goed:
Cijfers naar nul gedaald
Volgens van Dissel zouden er gemiddeld tussen eind maart 2020 en eind juni 2020 1525 ziekenhuisopnames per dag zijn bespaard en 450 IC-opnames per dag.
Terwijl dus op het hoogste punt op 1 april ruim 600 ziekenhuisopnames waren geweest en 125 IC-opames. Plus dat uit de grafiek heel goed te zien is dat vanaf begin mei 2020, doordat de lente echt was aangebroken, de cijfers vrijwel naar nul waren gedaald!
Deze twee gepresenteerde cijfers van Van Dissel aan de Tweede Kamer eind juni 2020 zouden voor iedereen die enigszins vertrouwd is met data-analyse een sterke aanwijzing moeten zijn dat er iets grondig mis was met het model dat RIVM/Van Dissel hanteerde bij zijn berekeningen rondom Covid. (Een model dat anderhalf jaar later ervoor zorgde dat Nederland als enige Europese land rond Kerst 2021 een lockdown invoerde).
Fritsander Lahr vond het in het belang van Nederland dat duidelijk zou worden hoe het model nu echt in elkaar zat, welke aannames men deed, welke data men gebruikte en hoe het kon dat er zulke onwaarschijnlijke cijfers uitkwamen. Daarom deed hij in september 2020 een verzoek tot openbaarmaking volgens de toenmalige wetgeving van de WOB.
Maar wat er toen gebeurde is misschien nog wel erger dan de belabberde kwaliteit van de cijfers die Van Dissel in juni 2020 de Kamer voorhield.
Het tranendal van transparantie van VWS
Als reactie op de aanvraag om het model openbaar te maken verweerde VWS zich eerst dat men niet kon openbaar maken dat een en ander gegevens bevatte met daarin persoonsgevoelige informatie. Die zou verweven zijn met de scripts waarmee de berekeningen uitgevoerd worden en dat deze niet uit elkaar te halen zijn.
Dit bleek complete onzin te zijn: scripts voor het model zijn geschreven in R en databestanden staan los van de programmatuur. Hoogstens enkele comments in de scripts die mogelijk persoonsgegevens bevatten. Deze zijn gemakkelijk te verwijderen.
Verder heeft het ministerie verwezen naar het door RIVM gepubliceerde transmissiemodel dat veel te weinig details bevatte en ook geen data, waarmee het onbruikbaar is om te volgen wat er werkelijk is gebeurd.
Dit is het chronologische overzicht van de gebeurtenissen, na het WOB-verzoek van Fritsander Lahr:
| Datum | Gebeurtenis |
| 23-9-2020 | Verzoek Ingediend, ontvangen door VWS op 24-9-2020 |
| 29-9-2020 | Brief waarin is aangegeven dat het verzoek niet individueel zal worden behandeld, maar in de gefaseerde aanpak zal worden meegenomen, (naar later blijkt was dit ten onrechte) |
| 5-1-2021 | Omdat VWS niet uiterlijk 19-11-2020 een besluit had genomen, is op 5-1-2021 een ingebrekestelling aan VWS gestuurd |
| 5-2-2021 | Besluit van VWS om informatie te openbaren met daarbij een beschrijving van de geopenbaarde info. (Hierin zit echter niets van het verzoek) |
| 5-2-2021 | Bezwaar ingediend bij VWS omdat de informatie die was gevraagd niet in de fase openbaren van VWS zit |
| 21-2-2021 | Opnieuw een bezwaar ingediend tegen het besluit van VWS van 5-2-2021 |
| 24-2-2021 | Motie (25295-1021) van Van Haga en Kuzu in de Tweede Kamer aangenomen waarin de regering wordt opgedragen om de modellen van het RIVM te openbaren |
| 19-3-2021 | Brief van de gemachtigde van Fritsander Lahr, Koos van Driel van Rechtmaat Juristen, die hem begin 2021 ging helpen, aan VWS waarin hij aangeeft dat het ministerie ten onrechte niets uit het verzoek heeft geopenbaard vanwege het gebruikte alternatieve corona WOB werkproces. De informatie is immers gewoon openbaar “tenzij”. Dit is opnieuw een bezwaar tegen VWS omtrent het niet openbaren van de gevraagde informatie. |
| 20-4-2021 | Brief van VWS waarin zij stelt dat alle gevraagde informatie al openbaar is. (Dit is pertinent onjuist) |
| 18-5-2021 | Hoorzitting via Zoom met ministerie van VWS |
| 16-8-2021 | Beslissing op bezwaar door VWS: het bezwaar was ongegrond, want modellen zijn al openbaar en de gegevens en aannames e.d. die voor de modellering zijn gebruikt zijn verweven met de scripts en bevatten persoonsgegevens. Door deze verwevenheid kunnen zij niet worden geopenbaard. Ditzelfde geldt ook voor het gebruikte R-model en de daarvoor gebruikte data. (Dit is echter onzin. Programmatuur en data worden altijd gescheiden) |
| 4-9-2021 | Beroep ingesteld bij de rechtbank tegen het besluit van VWS van 16-8-2021 |
| 22-3-2022 | Zitting bij de rechtbank Midden Nederland. De rechtbank gaf aan het eind van de zitting aan het onderzoek te sluiten en te gaan kijken of de rechtbank het inzien van de geheime stukken nodig vindt. |
| 11-4-2022 | Brief van de rechtbank dat zij het onderzoek heropent en alle gevraagde informatie bij het RIVM wil gaan inzien |
| 25-5-2022 | Bezoek van 3 rechters en 2 griffiers aan het RIVM. De rechtbank krijgt een aantal presentaties en delen van scripts en gegevens te zien |
| 25-11-2022 | Tweede zitting bij de rechtbank. Hier waren 3 mensen van het RIVM aanwezig en werden een aantal R-scripts en diverse data bestanden getoond waarmee de modellering uitgevoerd werd. Duidelijk werd dat er (op verwijderbare comments in de scripts na) geen verknoping is van programmeercode en gegevens. Dit was een belangrijke reden voor VWS om de modellen en ook de data niet te hoeven openbaren. Hiermee zijn de scripts en data, mits ontdaan van de mogelijkheid tot herleidbaarheid tot personen, openbaar te maken. |
| 17-2-2023 | Uitspraak van de rechtbank waarin zij aangeeft dat modellen en onderliggende data openbaar gemaakt moeten worden. VWS krijgt 6 weken om tegen de uitspraak in beroep te gaan en 12 weken om tot een nieuw besluit, rekening houdend met de uitspraak, te komen |
De dramatische huidige situatie
Het is nu bijna drie jaar na het indienen van het verzoek tot openbaarmaking van Fritsander Lahr en drie maanden na de uitspraak van de rechter. VWS is niet in hoger beroep gegaan waarmee zij uiterlijk op 12-5-2023 met een nieuw besluit had moeten komen, inzake het verzoek van Fritsander.
Echter: op 12-5-2023 is door gemachtigde Van Driel een brief aan VWS gestuurd waarin het ministerie in gebreke wordt gesteld. VWS reageerde hierop met een E-mail waarin staat: “Wij hebben naar aanleiding van de rechtbankuitspraak de informatie verzameld. Vanwege de aard en omvang van de informatie was dit een complex proces. Deze informatie wordt op dit moment beoordeeld waarna er een besluit over de openbaarmaking kan worden genomen. Ik verwacht dat dit proces nog minstens 2 tot 4 weken gaat duren. De afhandeling heeft onze aandacht, maar het duurt vanwege de omvang en complexiteit dus iets langer dan voorzien. Ik hoop op uw begrip hiervoor.”
Concluderend: bijna 3 jaar nadat Van Dissel aan de Tweede Kamer belachelijke cijfers meldde over het voorkomen van ziekenhuis- en IC-opnames, zoals blijkbaar het RIVM-model aangetoond zou hebben, is nog steeds die berekening en de aannames erbij niet openbaar gemaakt. Ook niet drie maanden nadat de rechtbank VWS had gelast om dat binnen drie maanden nu wel te gaan doen.
Men heeft allerlei drogredenen gebruikt om niet transparant te hoeven te zijn, waar ook de rechter doorheen gekeken heeft. Maar nog steeds is de gevraagde informatie niet opgeleverd.
Maatregelen die niet zijn geëvalueerd
Maar wel is men erin geslaagd om een nieuwe wet te maken met daarin een gereedschapskist van maatregelen, die volgende week door de Eerste Kamer zal worden aangenomen. Maatregelen, die niet zijn geëvalueerd, maar die worden aanbevolen “omdat ze zo goed hebben gewerkt”.
Is er nu echt geen meerderheid te vinden in de Eerste Kamer van de senatoren die in 2019 zijn gekozen, die dit allemaal dusdanig de spuigaten uit vinden lopen dat ze zich niet voor het karretje laten spannen om die wet nog net voor het aantreden van de nieuwe Eerste Kamer te bekrachtigen?
U heeft zojuist gelezen: Verzonnen cijfers, sabotage van de WOB en het effect op de nieuwe wetgeving WPG
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Helaas laat ook dit artikel zien dat het op de voet volgen van het Coronadossier nog van groot belang is. Om te zorgen dat zoiets niet nog een keer gebeurt. Als u dat ook belangrijk vindt, steun dan onze site met af en toe een (kleine) donatie.
