En daar hebben we de griep (en straks misschien wel de maatregelen)!

Leestijd: 9 minuten

En daar hebben we de griep (en straks misschien wel de maatregelen)!

De grieppatronen

Een zeer opmerkelijk verschijnsel van de Covid-19 uitbraak was dat wereldwijd vrijwel onmiddellijk de griep verdween. En dat die in het normale griepseizoen van 2020-2021 nergens ter wereld terugkwam.

Maar nu zien we in Nederland -en in diverse andere landen- dat de griep – in sterke mate – teruggekomen is. En wel aan het eind van het normale griepseizoen (dat doorgaans loopt ergens van week 44/48 tot week 8/14).  Op deze informatieve site kun je de overzichten maken voor vrijwel alle landen in de wereld.  Voor dat bijzondere patroon van de griep worden verschillende verklaringen gegeven.

En ik maak me nogal ongerust dat men, net zoals bij Covid-19, de verkeerde verklaring ervoor heeft, hetgeen in het volgende hoogseizoen van griep kan leiden tot vergelijkbare overheidsmaatregelen (zoals lockdowns) zoals we die bij Corona hebben gehad. Want het RIVM en de CDC’s in de wereld schrijven dit patroon vooral toe aan de gevolgen van de genomen maatregelen en het opheffen van deze! En daarmee dreigen ze dezelfde fout te maken als in 2020!

Eerst even het beeld van een aantal landen. Dit is Nederland. De hoogte van de grafiek hoeft niet te betekenen de ernst van de griep. In 2017-2018 waren er beduidend meer slachtoffers dan in de twee jaren voor en na. Wel is het een indicatie van de mate van verspreiding:

Abrupt verdwenen

Deze grafiek laat heel goed het seizoenspatroon in Nederland zien (van de weken 44/48 tot ergens in maart-april). Ook is duidelijk te zien hoe in maart 2020 de griep abrupt verdween, hoe die er in 2020-2021 niet was en zich in 2021-2022 pas ergens eind februari weer echt aandient.

In veel andere landen die boven de 30 graden Noorderbreedte of onder de 30 graden Zuiderbreedte liggen zien we dit seizoenseffect in de winter van dat land. Dit is Denemarken:

En in Chili, dat op het Zuidelijk Halfrond ligt, is goed te zien dat de griep daar vooral in de wintermaanden komt, maar ook niet in hun winter van 2020 en van 2021. Slecht een a-typische opleving na de jaarwisseling van 2021/2022.

In subtropische en tropische gebieden is het patroon veel grilliger. Kijk bijvoorbeeld naar deze vier landen: Thailand, Columbia, Costa Rica en Senegal.

In China zijn de griepgolven boven de 30 graden Noorderbreedte in de winter en eronder in de zomer! (Wuhan ligt boven die 30 graden NB en daar brak het dus uit in de winter van 2019-2020).

De mogelijke verklaring

Op onze site schrijven we al sinds mei 2020 over de relatie van de patronen van de verspreiding van Covid-19 en de griep in het verleden. Maar ook over het wegblijven van de griep vanaf maart 2020 en wat daar de reden van kan zijn.  In een artikel van mei 2020 beschreven we een groot WHO congres uit 2014, waar men die verschillende patronen van griep wereldwijd beschreef en geen echte uitleg had over het verschil in patroon tussen landen in onze regio en in de sub-tropische gebieden. Met een belangrijk citaat uit een grote studie over die influenza patronen uit 2007:

Er zijn veel onverklaarde patronen bij het bestuderen van de verspreiding van infecties. Maar geen enkele is zo diepgaand bestudeerd en nog zo weinig begrepen als de seizoenspatronen van influenza.

We hebben ook meerdere artikelen geplaatst sindsdien over de relatie tussen de verspreiding van Covid-19 en het wegblijven van griep. Dit in het Nederlands vertaalde artikel van de Canadese auteur Julius Ruechel van begin 2022 geeft veel relevante informatie.

Grofweg zijn er twee verklaringen voor het feit dat influenza een tijd weg was en nu op veel plekken weer terugkomt:

1. Het komt vooral door het succes van de maatregelen. Daardoor verdween de griep en nu de maatregelen weer verdwenen zijn, komt de griep terug. Dit hoor je o.a. van Van Dissel, Osterhaus en Prof. Menno de Jong. (In oktober 2021 schreven we een artikel over zijn uitspraken hierover).  
   
2. Het is een bekend patroon bij virussen, dat door Hope-Simpson in zijn beroemde boek uit 1992 over de verspreiding van influenza is beschreven als de verdwijnact van virussen. Lees hierover het artikel terug op deze site van januari 2021. Een goed voorbeeld hiervan was de Mexicaanse griep die in december 2009 abrupt verdween uit Nederland. Maar men weet niet goed waardoor dat dan komt.

Het zal duidelijk zijn dat als men van de eerste verklaring uitgaat en er komt een forse griepgolf met een hoge belasting van de zorg, dat het heel verleidelijk is dan diverse maatregelen die men tegen Covid-19 heeft ingezet uit “de gereedschapskist” te gaan halen. Maar net zoals bij de verspreiding van Covid die zou gaan via “grote druppels” waag ik ook die verklaring van het RIVM te betwijfelen over het verdwijnen en weer terugkomen van influenza. Maatregelen speelden en spelen maar een kleine rol.

Kijk eens naar deze landen

Als je op dit moment naar Japan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland kijkt is daar sinds maart 2020 nog steeds geen influenza. Er is echter een groot verschil tussen de twee eerste en de twee laatste landen. In Australië en Nieuw-Zeeland begint binnenkort pas het normale griepseizoen (aan het eind van de herfst ergens in mei). In Japan en Zuid-Korea heeft men nu nog/pas een grote Covid-19 uitbraak.

En in India (en Nepal) daarentegen is er in bepaalde delen in de tweede helft van 2021 wel weer een griepseizoen geweest. In India vindt die normaliter plaats tijdens de moesson (die verdeeld over het land van mei tot november loopt). Waarom is de griep dan wel weer in India opgedoken in de tweede helft van 2021 en toen niet in Oost-Azië?

Ligt dat aan de maatregelen in die verschillende landen? Nogmaals, het is verleidelijk om dat te stellen. Maar ik waag dat toch te betwijfelen. Kijk eens naar Groot-Brittannië en Zweden.

Maatregelen opgeheven

In Engeland zijn de maatregelen half juli 2021 opgeheven. Desondanks is daar geen echt griepseizoen 2021-2022 geweest. En ook nu is er minder griep dan in Nederland.

In Zweden is men over het algemeen veel gematigder geweest met maatregelen. Daar was tussen maart 2020 en het najaar 2021 hetzelfde patroon bij griep als bij ons, maar rond week 44 van 2021 brak daar wel de griep uit en niet bij ons. Die griepperiode stopte vrij abrupt in week 3, om nu weer een stijging te laten zien. Hoe kan dat dan? Door nieuwe maatregelen in Zweden? Nee, dat is niet het geval geweest.

En als we naar de ontwikkeling van de griep in de Amerikaanse staten kijken op deze inzichtelijke site dan is goed te zien dat tussen week 49 van 2021 en week 2 van 2022 in veel staten in de VS wel griep werd waargenomen, die in week 5 van 2022 weer vrijwel verdween en nu in sommige staten weer terugkomt.

Deze geconstateerde patronen kunnen niet toegeschreven worden aan het effect van – het opheffen van – maatregelen. Ze wijzen op die andere verklaring. De verdwijnact zoals Hope-Simpson het noemde.

De mogelijke verklaring van het patroon

Doordat op veel plekken Covid-19 op een laag pitje was gekomen en al veel mensen immuniteit hadden opgebouwd, geeft het patroon van Zweden en van de staten in de VS aan dat griep op die locaties de ruimte kreeg in het “normale” griepseizoen. Maar daar waar Covid-19 nog heerste of via Omikron een nieuwe opleving kreeg, was er geen ruimte voor het griepvirus of werd die weer verdrongen (zoals in Zweden en de VS goed te zien is vanaf half januari).

Daar waar de bevolking al wel een grote mate van immuniteit heeft opgebouwd tegen de Omikron variant, zoals inmiddels in Nederland en Denemarken, is er blijkbaar ruimte voor het griepvirus om zich weer te verspreiden.

Nu is het zeker zo dat als -om welke reden dan ook- mensen tijdens het normale griepseizoen elkaar beduidend minder ontmoeten, het tempo van de verspreiding van het virus vertraagt. En het vrijwel stoppen van reizen tussen landen kan ook zeker zorgen dat griep zich minder snel over de wereld verspreidt (denk hierbij vooral aan landen, die de isolatie wel kunnen organiseren, zoals het eiland Nieuw Zeeland).  Maar het al dan niet in grote mate aanwezig zijn van de griep hangt toch vooral samen met het al dan niet hebben van forse aantallen nieuwe infecties van Covid-19.

En als je dus wel denkt dat het stilvallen van de griep vooral aan de maatregelen heeft gelegen, dan is het heel verleidelijk om dit dus toch weer uit de gereedschapskist te halen als het weer te druk wordt bij de zorg.

Maar waardoor gebeurt het?

In maart 2020 kwam ik op basis van data-analyse van de verspreidingspatronen van Covid-19 en van studies over de verspreidingswijze van influenza door natuurkundigen (zoals Linsey Marr) tot de conclusie dat Covid-19 zich vooral – of misschien zelfs vrijwel alleen- via de lucht verspreidde. En dus niet met name via grote druppels, zoals de WHO en het RIVM aangaven. Als je uitging van de verspreiding via de lucht, dan was dat veel logischer t.a.v. de patronen die je zag dan als je uitging van de verspreiding via grote druppels. Zeker nu de huidige Omikron variant zich net zo makkelijk  verspreidt als mazelen, zou er nog weinig discussie dienen te zijn over de verspreiding via de lucht als veruit de belangrijkste verspreidingswijze (net zoals dal al sinds 1980 wordt aangenomen bij mazelen).

Ook de seizoenspatronen van influenza en het verschil tussen de patronen bij ons en in de (sub-)tropische gebieden is daarmee te verklaren. (In deze twee artikelen van onze site is daar meer  over te lezen. (1) en (2)).

Hoewel het niet meer dan een hypothese is, heb ik ook een logische verklaring voor het feit dat blijkbaar het ene virus het andere – abrupt – verdringt. Het is wellicht net zo controversieel als het aerosolen verhaal in maart/april 2020 was, maar het zou wel een goede verklaring voor de geconstateerde patronen geven. En als de hypothese waar is, kan het ons veel vertellen over de zin of onzin van het toepassen van de onderdelen van de gereedschapskist.

Deze hypothese heeft drie belangrijke componenten:

1. Als er weinig mensen zijn met immuniteit tegen een bepaald virus van de ademhalingsorganen zal dat virus zich gemakkelijk en snel kunnen verspreiden. Als er veel mensen zijn met immuniteit tegen dat virus, zal dat virus niet voor grote uitbraken kunnen zorgen.
   
2. Er zijn omstandigheden van seizoen en klimaat, die op een bepaalde locatie een veel gunstiger en ongunstiger situatie scheppen voor het verspreiden van een virus van de ademhalingsorganen door de lucht. De normale patronen van griep op een locatie zijn daar een sterke aanwijzing voor.

Tot zoverre leest u niets nieuws of bijzonders. Maar dat is niet het geval met het volgende punt.

Mijn hypothese is dat er zich veel meer virusdeeltjes (virions) in de lucht bevinden, die tot een infectie van de ademhalingsorganen kunnen leiden, dan wij tot dusverre aannamen. Niet in hoge concentraties, maar doorgaans in (heel) lage concentraties.

Pas als je langere tijd een hoge concentratie inademt, raak je geïnfecteerd en probeert je lichaam de indringer te verdrijven. De afhankelijkheid van een combinatie van factoren, die de kracht van je immuniteitssysteem bepaalt en de ervaring die je lichaam voorheen al heeft gehad met het virus, bepalen het succes van jouw verdedigingslinie. Pas als je jouw persoonlijke grenswaarde aan in te ademen virusdeeltjes hebt overschreden, is er sprake van een infectie met alles erop en eraan. Dus de virale doses is bepalend.

Al eerder heb ik beschreven dat als je een tijd lang lage concentraties inademt dat ook kan zorgen voor een betere bescherming op het moment dat je een hogere concentratie op je af krijgt. (Prof. Bouma noemde dit “micro-vaccinaties”). 

Door uit te gaan van die grotere aantallen virusdeeltjes in de lucht is het beter te begrijpen wat er gebeurt bij “de concurrentie” tussen twee verschillende virussen, zoals Covid-19 en influenza.

Want:

• Naarmate er meer mensen zijn die nog niet immuun zijn en er meer virusdeeltjes zich in de lucht bevinden, zullen er veel meer mensen die grens van de virale doses overschrijden en worden geïnfecteerd en die zullen vervolgens ook zelf zorgen voor het weer in de lucht brengen van meer virusdeeltjes. Dat geeft dan het beeld van een snelle exponentiële groei. Met veel deeltjes in de lucht, maar ook weer een snelle daling als het arsenaal van mensen dat nog besmet kan worden snel afneemt (Gompertz curve).
  
• Als dit bovenstaande gebeurt krijgt een ander virus van de ademhalingsorganen, waarvoor al behoorlijk wat mensen immuun zijn, minder mogelijkheid om die mensen te infecteren.  Dat gebeurt dus enerzijds omdat er minder mensen zijn die geïnfecteerd kunnen raken en dan weer nieuwe virusdeeltjes in de lucht kunnen brengen. Maar anderzijds – en dat is dus het cruciale punt bij deze hypothese – kan slecht één virus tegelijk over de grenswaarde van de infectie komen. 

Dit bovenstaande zou een logische verklaring zijn voor het feit dat het ene virus het andere snel kan verdringen.

Plus dat het ook een verklaring biedt voor de geconstateerde seizoenspatronen van griep in de verschillende regio’s:

• Bij warmer en vochtiger weer in de gebieden boven de 30 graden NB en onder de 30 graden ZB blijft het virus veel minder lang in de lucht zweven en wordt er door mensen dus veel minder het virus ingeademd, behoudens bij uitzonderlijke situaties.
  
• Bij heel vochtig weer, met name tijdens regen- en onweersbuien, blijven in (sub-)tropische gebieden ook grotere waterdruppels langer in de lucht en zitten mensen dan tijdelijk dicht bij elkaar waardoor het virus op die manier de longen binnen kan komen. Daarbij kan via airconditioning ook een ongunstige situatie worden geschapen door kunstmatige lagere temperaturen en lagere luchtvochtigheid.

Dus als met deze hypothese als mogelijke verklaring naar de griep-ontwikkelingen gekeken wordt, zoals die zich nu wereldwijd aan het voltrekken is, dan zijn twee factoren van groot belang:

1. Is het wel het griepseizoen, met dus gunstige omstandigheden voor het virus om lang in de lucht te blijven hangen?
2. In welke mate heerst Covid-19 nog (nu met de Omikron-variant)? Als velen al immuun zijn geraakt, dan is er ruimte voor influenza om weer op te komen.

Belangrijk is het dus wel of het influenza-virus in het land binnen is gekomen. (Dus de grote mate van isolatie van Nieuw-Zeeland kan dat voorkomen hebben tot nu toe. Maar als daar in mei het normale griepseizoen weer begint zou daar dan ook de griep weer moeten gaan ontstaan).

Nog in mei

Plus dat het wel zo kan zijn dat, omdat griep in veel landen bijna twee jaar weg is geweest, het aantal mensen dat griep kan krijgen, hoger is dan normaal en mede daardoor het seizoen zich over een wat langere periode dan normaal kan uitstrekken. Dus wellicht kan de griep dan zelfs nog in mei aanwezig zijn bij ons.

Na het bovenstaande gelezen te hebben, realiseert u zich waarschijnlijk hoe belangrijk het is om niet zomaar aan te nemen dat het wegblijven van de griep vooral aan de maatregelen lag. Want dat zou bij een grote uitbraak in het volgende griepseizoen de weg vrij maken voor bepaalde maatregelen van de Covid-19 periode.

De informatie die u hierboven heeft gelezen, leest u nog nergens. Maar is wel essentieel om ons te realiseren wat er kan gebeuren in Nederland en in andere landen. Daarvoor is deze site nog steeds urgent. En daarom vragen we aan u af en toe  een (kleine) bijdrage in de kosten. 

U heeft zojuist gelezen: En daar hebben we de griep (en straks misschien wel de maatregelen)!

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.